Theo chân cán bộ xã đến từng hộ gia đình, mô hình sản xuất, điểm du lịch, chúng tôi nhìn thấy nội lực của một xã vùng cao đang “cựa mình”, “bung tỏa” những tiềm năng du lịch, bấy lâu nay vốn chỉ ẩn mình sau ngọn núi và đám mây. Những trăn trở về sinh kế, về bài toán giảm nghèo và nâng cao đời sống người dân không chỉ đặt lên vai đội ngũ cán bộ cơ sở, mà đã trở thành mối quan tâm chung của người dân.

Xã Hồ Thầu mới được hợp nhất từ 3 xã Nam Sơn, Nậm Khỏa, Hồ Thầu với diện tích 13.700 ha, dân số khoảng 8.710 người, sinh sống tại 25 thôn với 11 dân tộc anh em. Tại trụ sở xã, trong căn phòng tiếp khách còn nhiều thiếu thốn, đơn sơ, đập vào mắt chúng tôi là tấm bản đồ địa giới hành chính mới sau sáp nhập và hình ảnh đỉnh Chiêu Lầu Thi cao sừng sững. Không cần giới thiệu kỹ, người ta đã có thể hiểu đây chính là quyết tâm và niềm tự hào của Hồ Thầu, coi Chiêu Lầu Thi - “nóc nhà” Hoàng Su Phì (Hà Giang cũ, nay thuộc tỉnh Tuyên Quang) không chỉ là một đỉnh núi tự nhiên, mà là lợi thế chiến lược để mở ra hướng đi du lịch cho bản làng vùng cao.

Sáng sớm ở nơi chân mây Hồ Thầu, mây giăng bảng lảng sườn núi, người dân thường bảo nhau “Chưa lên Chiêu Lầu Thi, chưa hiểu thế nào là mây chạm đất”. Cùng đi với chúng tôi là ông Hoàng Xuân Hòa, Chủ tịch UBND xã Hồ Thầu. Theo lời kể của ông Hòa, con đường lên đỉnh Chiêu Lầu Thi trước kia chỉ là lối đất đá nhỏ hẹp, quanh co men theo sườn núi, mùa mưa trơn trượt, việc đi lại vô cùng khó khăn. Đến nay, dù đã được quy hoạch, bê tông hóa khang trang hơn, những đoạn dốc đứng và khúc cua ngoằn ngoèo vẫn đặt ra không ít thử thách cho du khách. Song, chính sự khó khăn, trắc trở ấy lại trở thành sức hút riêng, một thách thức đầy mê hoặc với những người ưa trải nghiệm, muốn hòa mình trọn vẹn vào thiên nhiên hoang sơ và thử thách giới hạn của bản thân.

Theo cách lý giải từ tiếng Hán, “Chiêu Lầu” có nghĩa là chín bậc, “thi” chỉ tảng đá lớn, cao. Tên gọi “Chín tầng thang” xuất phát từ đoạn đường dẫn lên đỉnh núi, nơi trước đây người dân xếp đá thành nhiều bậc để thuận tiện cho việc đi lại.

Với những ai lần đầu chinh phục ngọn núi này, khó có thể không choáng ngợp trước vẻ đẹp hoang sơ, hùng vĩ của những cánh rừng già nguyên sinh, nơi hệ sinh thái với quần thể động thực vật phong phú vẫn được gìn giữ gần như nguyên vẹn. Khi nắng sớm lên cao, từng lớp mây trắng cuộn trào, phủ kín các thung lũng phía dưới, tạo nên biển mây bồng bềnh như “chốn bồng lai tiên cảnh” giữa đại ngàn. Đứng ở độ cao 2.400m, chụp bức ảnh với tấm bảng đề chữ “Chiêu Lầu Thi”, chúng tôi thầm hiểu vùng đất này chắc chắn sẽ còn tiến xa hơn trên bản đồ du lịch của đất nước.

Đường dẫn vào thác Suối Vàng, hai bên rìa đường là những khóm cây bụi rậm rì, lá dài, xanh tốt. Hỏi chi tiết chúng tôi được biết, đây là cây sa nhân tím, loài cây dược liệu ưa ẩm, không cần thuốc trừ sâu hay cày xới. Ông Phượng Chàn Nu - Phó Chủ tịch UBND xã Hồ Thầu cho biết, trước đây phần lớn diện tích này chỉ được trồng sắn, ngô, hiệu quả kinh tế thấp. Từ khi đưa sa nhân tím vào canh tác, nhiều hộ đã tận dụng triệt để đất sản xuất, hình thành nguồn thu ổn định; có hộ mỗi năm thu về hàng trăm triệu đồng, tạo thêm động lực để gắn bó với rừng và sản xuất lâu dài.

Trên cơ sở những kết quả ban đầu, xã Hồ Thầu đang tiến hành quy hoạch vùng trồng sa nhân tím theo hình thức liên kết nhóm hộ, gắn trách nhiệm sản xuất với các nguyên tắc bảo vệ rừng. Sa nhân tím được trồng dưới tán cây bản địa, xen kẽ với chè cổ thụ, hồi, quế ở những khu vực có cao độ phù hợp, vừa tận dụng không gian rừng vừa hạn chế tác động đến hệ sinh thái.

“Tuyến đường vào chân thác, xe du lịch đi tốt rồi”, ông Nu cười sảng khoái, vừa nói vừa đưa tay chỉ về phía con dốc uốn lượn trước mặt. Từ đây, tiếng nước đổ vọng lên từng nhịp, dẫn lối vào quần thể thác Suối Vàng với năm tầng thác nối tiếp nhau, ẩn mình giữa tán rừng già, khung cảnh nguyên sơ, khí hậu mát mẻ, phù hợp với trải nghiệm mùa hè.

Để điểm du lịch kết nối với các điểm du lịch khác của xã, tạo thành tour du lịch, ông Phượng Chàn Nu nhấn mạnh, xã Hồ Thầu đã chủ trương xác định cơ sở hạ tầng, mở đường bê tông hóa đến chân thác Suối Vàng, tuyên truyền bà con không khai phá rừng nguyên sinh xung quanh, không đánh bắt cá dưới suối để giữ hệ sinh thái đa dạng.

Nếu mỗi vùng đất đều có một biểu trưng văn hóa riêng, thì với Hồ Thầu, đó là chè Shan Tuyết cổ thụ. Ở độ cao trên 1.500m, những cây chè hàng trăm năm tuổi sinh trưởng tự nhiên giữa rừng, hấp thụ sương, gió núi và thổ nhưỡng mát lành của dãy Tây Côn Lĩnh.

Con đường dẫn vào vườn chè cổ thụ không khó đi như chúng tôi tưởng. Những cây chè Shan Tuyết cổ thụ vươn cao, phân bố dày khắp sườn núi, hòa cùng rêu phong, đá tảng và lớp rừng rậm phía trên, tạo nên một không gian hoang sơ và đầy vẻ huyền bí. Người thợ ảnh quen mặt ở vùng đất Hồ Thầu, dù đã quá đỗi thân thuộc với vẻ đẹp của rừng chè, vẫn không khỏi thốt lên rằng: “Đưa khách vào chụp ảnh rồi, ai cũng chẳng nỡ rời đi”.

Những người sành trà không chỉ mê mẩn nét cổ kính của rừng chè, mà còn bởi cách anh Nguyễn Trung Dũng, Giám đốc HTX chè Hồ Thầu khai thác, bảo tồn. Suốt nhiều năm qua, anh Dũng kiên định với việc không can thiệp biện pháp chăm sóc cơ học nào, thậm chí có vùng nguyên liệu rộng 350 ha được cấp chứng nhận Organic Việt Nam và cấp mã số vùng trồng quốc tế. Nhờ đó, cây chè được tự do cân bằng hệ sinh thái, vươn tán rộng, hình thành bộ rễ cọc khỏe. Đây là nền tảng quyết định chất lượng và hàm lượng nội chất của búp trà.

Tuy nhiên, trăn trở của cán bộ xã nằm ở việc, giá chè bán ra còn thấp, chưa tương xứng tiềm năng của giống trà quý, thương hiệu chè Hồ Thầu đưa định vị được giá trị trên thị trường.

Xuất phát từ lợi thế và thực trạng đó, Đảng ủy và chính quyền xã đã ban hành Nghị quyết chuyên đề của Ban Chấp hành Đảng bộ xã, xác định những định hướng trọng tâm để phát triển chè Shan Tuyết cổ thụ theo hướng đa dạng hóa sản phẩm OCOP, nâng cao giá trị và xây dựng thương hiệu Hồ Thầu.

Trong chiến lược phát triển du lịch của xã, chè Shan Tuyết cổ thụ được xác định là “trụ cột xanh”, đóng vai trò trung tâm trong chuỗi giá trị du lịch nông nghiệp và du lịch sinh thái, với nguyên tắc xuyên suốt là phát triển kinh tế gắn với bảo tồn tài nguyên và bản sắc địa phương. Khi các doanh nghiệp, hợp tác xã xây dựng được sản phẩm chất lượng, bảo đảm điều kiện lưu thông thị trường và giữ vững uy tín, xã Hồ Thầu sẽ từng bước hình thành làng chè, chợ chè ngay tại địa phương, phục vụ du khách đến thưởng thức, tìm hiểu sản phẩm quý giá được ví như “hơn cả kim cương xanh” - loại tài nguyên có thể khai thác và gìn giữ bền vững hàng nghìn năm.

Hồ Thầu hôm nay vẫn còn đó những con đường nhỏ quanh co, những bản làng bình yên nép mình bên sườn núi. Nhưng trong sự tĩnh lặng ấy là tiềm năng lớn đang chờ được đánh thức. Ông Hoàng Xuân Hòa, Chủ tịch UBND khẳng định, khi hạ tầng được mở lối, doanh nghiệp tìm đến và gắn bó, mảnh đất vùng cao này hoàn toàn có thể bứt phá, trở thành điểm sáng về phát triển du lịch.

Điều Hồ Thầu đang chờ đợi là sự xuất hiện của những doanh nghiệp đủ năng lực và tâm huyết, sẵn sàng gắn bó lâu dài với vùng nguyên liệu. Theo ông Hòa, nếu có doanh nghiệp làm “hạt nhân” đầu tư chế biến, xây dựng chuỗi giá trị bài bản, sản phẩm trà của địa phương sẽ đi vào chế biến sâu, xây dựng chuỗi giá trị, tạo đầu ra ổn định cho sản phẩm trà. Khi ấy, lợi thế thiên nhiên mới thực sự được đánh thức, và sinh kế của người dân mới có cơ hội chuyển mình.

Chiến lược phát triển du lịch nông nghiệp của xã Hồ Thầu trong thời gian tới được định hình theo hướng “lấy nông nghiệp làm nền tảng, du lịch làm giá trị gia tăng , cộng đồng làm chủ thể, phát triển bền vững, có kiểm soát”. Không tách rời du lịch khỏi nông nghiệp, không “du lịch hóa” cực đoan làm biến dạng không gian canh tác chính là lời cam kết của địa phương trong việc gìn giữ những giá trị truyền thống, đồng thời mở ra sinh kế ổn định, lâu dài cho người dân vùng cao.

Khép lại hành trình về Hồ Thầu, đọng lại không chỉ là những đồi chè cổ thụ lặng lẽ giữa mây ngàn hay những thửa ruộng bậc thang nối dài theo triền núi, mà còn là khát vọng vươn lên âm thầm của một vùng đất còn nhiều gian khó. Hồ Thầu hôm nay đã hội tụ những điều kiện cần thiết để trở thành “mảnh đất vàng”, với nội lực mạnh mẽ và sức hút đang dần được định vị trên bản đồ phát triển du lịch nông nghiệp vùng cao.