Nếu không cải cách thực chất, thủ tục hành chính sẽ luôn là một lực cản chứ không phải là công cụ phục vụ người dân, doanh nghiệp. Vì vậy, “sứ mệnh” của ngành Nông nghiệp và Môi trường hiện nay không chỉ là phát triển kinh tế, bảo vệ thiên nhiên, mà còn là kiến tạo nền hành chính phục vụ, đồng hành, thúc đẩy.
Trong cuộc cách mạng cải cách hành chính đang được Chính phủ thúc đẩy quyết liệt, các bộ, ngành phải chạy đua với thời gian, với chính mình - và không thể thiếu vai trò then chốt của đội ngũ cán bộ công chức. Đằng sau mỗi thủ tục được cắt giảm, mỗi hệ thống được số hóa là những con người đang âm thầm thay đổi cách nghĩ, cách làm. Ở Bộ Nông nghiệp và Môi trường, những người “gác cửa” cho các quy trình đang học cách mở cánh cửa nhanh hơn - nhưng không để lọt sai sót.
ảnh minh hoạ
Khi giấy tờ rườm rà hơn cả lên nương
Ông Sùng A Páo, một hộ nông dân ở huyện Mù Cang Chải (Yên Bái), chia sẻ: “Chúng tôi muốn chuyển đổi đất trồng lúa sang trồng cây ăn quả mà phải xin đủ các loại giấy tờ, chờ nhiều tháng chưa được trả lời. Cái khó không nằm ở đất, mà ở... giấy!”
Chuyện của ông Páo không phải là hiếm. Thủ tục chuyển đổi mục đích sử dụng đất, xin chứng nhận hợp chuẩn, hợp quy sản phẩm nông nghiệp, hay chỉ đơn giản là đăng ký khai thác nước ngầm - từng bước nhỏ đều như vượt qua một chặng đường dài với không ít rào cản.
Hay trong một buổi tiếp dân tại xã vùng cao Trạm Tấu (Yên Bái), anh Nguyễn Văn Hưng - cán bộ phụ trách lĩnh vực nông nghiệp của huyện kể lại câu chuyện tưởng chừng như nhỏ nhưng kéo dài,... gần 3 tháng.
“Có hộ dân xin chuyển đổi từ trồng lúa một vụ sang trồng cam trên diện tích 0,6ha. Về mặt thực tế không có gì phức tạp: Đất đã có sổ, không tranh chấp, cây trồng không ảnh hưởng môi trường. Vậy mà hồ sơ phải đi qua ba phòng: Phòng Tài nguyên, Phòng Nông nghiệp, rồi Văn phòng UBND huyện. Mỗi nơi yêu cầu bổ sung giấy tờ một kiểu, chỗ thì thiếu xác nhận tổ dân phố, chỗ thì yêu cầu bản đồ đo đạc địa chính mới nhất, rồi bản cam kết bảo vệ môi trường theo mẫu mới...,” anh Hưng kể!.
Chỉ để xin được một chữ ký, người dân có thể phải mất cả ngày đường, leo đèo, vượt suối, nhưng nhiều khi quay về tay trắng chỉ vì một dấu mộc bị nhòe.
Không chỉ người dân mệt mỏi, chính các cán bộ công chức cũng nản trong mê cung quy trình. Chị Phan Thanh, cán bộ thẩm định tại Hòa Bình thẳng thắn cho biết: “Có những quy định ban hành từ 2015 nhưng đến nay vẫn chưa sửa đổi. Một mẫu đơn thay đổi thì kéo theo hàng loạt biểu mẫu liên quan cũng phải cập nhật, trong khi hệ thống phần mềm không đồng bộ giữa các sở ngành”
Nhiều địa phương vẫn sử dụng phần mềm quản lý nội bộ riêng lẻ. Cán bộ phải nhập lại thông tin của người dân nhiều lần cho cùng một bộ hồ sơ. Một hồ sơ cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất có thể mất đến 25-30 ngày làm việc, chưa kể thời gian sửa đổi, bổ sung do lỗi kỹ thuật hoặc thiếu minh bạch về tiêu chí.
Chị Thanh chia sẻ thêm: “Có những lúc tôi phải ngồi gọi điện cho ba đơn vị chuyên môn chỉ để xác minh một chỉ tiêu kỹ thuật vì văn bản hướng dẫn chưa rõ ràng. Nhiều cán bộ trẻ thì nản, không dám xử lý vì sợ sai.”
Với cán bộ công chức mắc kẹt giữa “làm đúng quy trình” và “giải quyết hiệu quả”. Nếu linh hoạt thì dễ bị cho là làm trái quy trình. Nếu quá cứng nhắc thì bị dân kêu là hành dân. Tình trạng này không hiếm gặp ở các phòng chuyên môn thuộc Bộ NN&PTNT (trước đây). Một chuyên viên (xin được dấu tên) đã chia sẻ: “Hồ sơ đăng ký kiểm định chất lượng thức ăn chăn nuôi có thời điểm phải nộp bản cứng lẫn bản điện tử, kèm theo bản dịch tiếng Anh chứng nhận quốc tế. Trong khi đó, cán bộ chỉ được phép đối chiếu với bản tiếng Việt đã được hợp pháp hóa lãnh sự. Thế là... đẩy qua đẩy lại.”
Trong một khảo sát nội bộ của Bộ NN&PTNT (trước đây) năm 2024, hơn 47% cán bộ công chức thừa nhận từng phải mất “gấp đôi thời gian cần thiết” chỉ vì hệ thống biểu mẫu và quy định chưa được chuẩn hóa. Tình trạng giấy tờ chồng chéo, quy trình phức tạp không chỉ gây khó cho dân mà còn khiến công chức dễ rơi vào vòng luẩn quẩn: “hoặc quá cứng nhắc - gây tắc nghẽn, hoặc dễ bị ‘lách luật’, dẫn đến sai phạm.”
Một cán bộ Chi cục Kiểm lâm miền núi phía Bắc chia sẻ: “Nhiều quy trình cấp phép khai thác rừng trồng lâu năm còn phải kiểm tra thủ công, lập biên bản từng gốc cây, nhưng lại không có biểu mẫu điện tử chuẩn hóa. Đó là môi trường lý tưởng cho việc xin - cho và tiêu cực". Chính vì vậy, cải cách hành chính không đơn giản là cắt bớt giấy tờ, mà là phải tái thiết toàn bộ tư duy quy trình - bắt đầu từ chính nội bộ công chức, những người đang bị chính thủ tục,... làm khó.
Tại Hội nghị giao ban công tác tháng 4, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Đỗ Đức Duy đã thẳng thắn chỉ ra nhiều bất cập trong quản lý chuyên ngành, đặc biệt là công tác cấp phép, cải cách thủ tục hành chính.
“Chỉ là một cái cây, con vật thôi mà cũng phải cấp phép di dời, vận chuyển, chữa bệnh, thậm chí nếu chết cũng phải có quy trình xử lý. Nếu không cải cách thực chất, thủ tục sẽ mãi là lực cản chứ không phải là công cụ phục vụ người dân, doanh nghiệp”, Bộ trưởng Đỗ Đức Duy nêu rõ!.
Một “nền hành chính mới” bắt đầu từ mỗi bàn làm việc
Gỡ điểm nghẽn thủ tục không chỉ là cuộc chiến với giấy tờ mà còn là hành trình chuyển hóa tư duy của từng cán bộ công chức. Và chính họ, những người thầm lặng nơi hậu trường hành chính đang làm nên diện mạo mới cho một nền công vụ minh bạch, hiện đại và nhân văn.
Theo Bộ trưởng Đỗ Đức Duy, không ít thủ tục hiện hành đang được thiết kế theo kiểu “mỗi việc một mẫu, mỗi mẫu một quy trình”, khiến việc triển khai trên thực tế rất phức tạp, đặc biệt trong bối cảnh chuyển đổi số.
"Chỉ là quản lý một cái cây hay một con vật thôi mà cũng phát sinh hàng loạt giấy phép: từ vận chuyển, buôn bán, đưa ra nước ngoài, đến chữa bệnh,... Thậm chí, nếu lỡ chết, cũng lại có quy trình riêng để xử lý. Với cách làm như vậy thì không chỉ người dân, doanh nghiệp gặp khó mà chính cơ quan quản lý cũng tự làm khổ mình", Bộ trưởng dẫn chứng!.
Bộ trưởng đề xuất, cần thiết kế một biểu mẫu thống nhất, trong đó liệt kê đầy đủ các nội dung quản lý. Khi thực hiện thủ tục gì, người dân, doanh nghiệp chỉ việc đánh dấu vào phần tương ứng. Giống như đi làm thủ tục ở các nhà mạng viễn thông, chỉ cần một mẫu đơn, một quy trình, nhưng người thì đổi SIM, người thì đăng ký chính chủ,... Mỗi người một việc nhưng làm trên cùng một hệ thống. Đó là cải cách thực chất”, Bộ trưởng nói!.
Bộ trưởng cũng cho rằng, với lĩnh vực đất đai, vốn có hàng loạt thủ tục như tách thửa, hợp thửa, chuyển mục đích sử dụng,… hoàn toàn có thể áp dụng chung một biểu mẫu thống nhất. Hiện nay nghị định, thông tư của chúng ta rất nhiều, dày, vì mỗi một thủ tục là một mẫu biểu. Đến khi chuyển sang môi trường số hóa thì phát sinh đủ thứ rắc rối. Càng nhiều mẫu, càng nhiều quy trình thì càng khó số hóa. Trong khi đó, nếu chỉ có một biểu mẫu thống nhất, có giải pháp công nghệ, hoàn toàn có thể “đọc” được dữ liệu và phân luồng xử lý phù hợp. Đánh dấu vào mục nào thì hệ thống chạy theo quy trình đó. Giảm số lượng mẫu là cách trực tiếp nhất để đơn giản hóa thủ tục và thúc đẩy số hóa thực chất.
Đúng vậy, một nền hành chính mới không nằm trong khẩu hiệu. Nó bắt đầu từ mỗi bàn làm việc, từ cách mỗi cán bộ trả lời điện thoại, tiếp nhận hồ sơ, đến từng dòng ký tên trên công văn. Hành chính không còn là chuyện của "hệ thống", mà là trách nhiệm cá nhân. Thông điệp này đặt ra một chuyển hướng rõ rệt: từ cải cách mang tính mô hình, cơ cấu sang cải cách mang tính cá nhân hóa trách nhiệm. Theo Bộ trưởng Đỗ Đức Duy, “mỗi cán bộ, chuyên viên là một mắt xích trong cỗ máy hành chính mà nếu một mắt xích bị kẹt, cả hệ thống sẽ chậm lại” - Chỉ đạo này phản ánh một nguyên lý hành chính hiện đại: Hiệu quả công vụ phụ thuộc vào “hành vi cá nhân trong một hệ thống tập thể”. Điều đó đòi hỏi cán bộ công chức không chỉ làm đúng quy trình, mà còn phải tự ý thức, tự vận động và tự đổi mới.
Phân cấp: Địa phương làm, địa phương quyết và chịu trách nhiệm
Cũng tại Hội nghị giao ban tháng 4 vừa qua, một điểm đáng chú ý khác được Bộ trưởng nhấn mạnh là câu chuyện phân cấp, phân quyền trong cấp phép. Bộ trưởng lấy ví dụ lĩnh vực đất đai, nơi hiện các thủ tục từ giao đất, cho thuê đất, đến chuyển mục đích đều do địa phương thực hiện,… để đặt vấn đề: “Tại sao các lĩnh vực khác lại không thể làm được như vậy?”.
Dẫn chứng từ một cuộc họp với Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà về xây dựng nghị định hướng dẫn Luật Địa chất và Khoáng sản, Bộ trưởng cho biết, hiện nay, ngoài nhóm khoáng sản như nhóm I (kim loại) là quan trọng, chiến lược thì khoáng sản nhóm II (vật liệu xây dựng thông thường như đá, cát, đất sét…) vẫn phải do Bộ cấp phép. Trong khi đó, các mỏ này đã được quy hoạch rõ ràng, Thủ tướng đã phê duyệt. Địa phương là nơi hiểu rõ địa hình, nắm chắc chất lượng khoáng sản, sao không để họ chủ động? Không lẽ việc gì cũng phải xin Bộ? Những điều này đang gây ra điểm nghẽn lớn, nhất là trong bối cảnh các loại khoáng sản ấy đã được quy hoạch rõ ràng, mỏ đá nào phục vụ cho nhà máy xi măng, mỏ cát nào cung ứng nguyên liệu làm kính, mỏ đất sét nào làm gốm… đều có trong phê duyệt của Thủ tướng Chính phủ.
Bộ trưởng cho rằng, chính quyền địa phương là nơi nắm sát tình hình thực tế nhất, từ địa hình đến chất lượng khoáng sản. Họ cũng là đơn vị trực tiếp giám sát, xử lý nếu có sai phạm. Vậy thì hoàn toàn có thể mạnh dạn phân cấp cho địa phương cấp phép đối với các loại khoáng sản đã nằm trong quy hoạch.
Bộ chỉ nên giữ vai trò cấp phép với khoáng sản chiến lược, thiết yếu, thậm chí cần có ý kiến của Thủ tướng trong một số trường hợp quan trọng. Còn lại, những gì đã rõ thì để địa phương làm, địa phương quyết và chịu trách nhiệm.
Theo Bộ trưởng Đỗ Đức Duy, việc phân cấp không có nghĩa là buông lỏng quản lý. Trái lại, địa phương khi được giao quyền sẽ chủ động hơn, chịu trách nhiệm trực tiếp, tránh được tình trạng “trên giữ, dưới chờ”. Nhiều doanh nghiệp khi gặp vướng mắc lại đổ lỗi cho Bộ là chậm cấp phép, tồn đọng hồ sơ, trong khi thực tế là doanh nghiệp có vi phạm cần xử lý trước. Nếu phân cấp rõ ràng thì Bộ không phải giải trình thay nữa.
Hành trình cải cách hành chính 2025+ đi vào thực chất
“Không thể để một khâu thủ tục kéo chậm cả cỗ máy phát triển” - Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Đỗ Đức Duy nhấn mạnh tại Giao ban quý I/2025. Từ chỉ đạo này, một kế hoạch hành động toàn diện đã được thiết lập, không chỉ để đơn giản hóa thủ tục, mà còn thay đổi cách vận hành nền hành chính ngành Nông nghiệp và Môi trường, vốn được xem là trụ cột trong phát triển xanh, bền vững và bao trùm.
Cũng từ những ví dụ cụ thể nêu trên, Bộ trưởng Đỗ Đức Duy khẳng định: Nếu không mạnh dạn rà soát, đánh giá lại toàn bộ hệ thống thủ tục thì sẽ rất khó đạt mục tiêu cải cách hành chính trong thời kỳ số hóa. Chúng ta không thể quản lý cả những việc mà lẽ ra không cần. Nếu doanh nghiệp sai thì xử lý. Nhưng những thủ tục có thể phân cấp thì nên phân cấp. Không thể vì giữ quyền mà làm chậm cả quá trình phát triển.
Theo Bộ trưởng Đỗ Đức Duy, cải cách hành chính không đơn thuần là rút gọn số lượng thủ tục hay thời gian giải quyết, mà cần đi vào bản chất: thiết kế lại quy trình, đơn giản hóa biểu mẫu, áp dụng công nghệ số, đồng thời giao quyền đúng nơi, đúng chỗ. Mục tiêu cuối cùng là phục vụ người dân, doanh nghiệp. Muốn vậy thì phải đồng bộ hóa mẫu biểu, tinh gọn thủ tục và phân quyền thực chất. Đó mới là cải cách hành chính đúng nghĩa.
Được biết, năm 2025, Bộ Nông nghiệp và Môi trường khởi động Chiến dịch “1.000 thủ tục - 1 hướng dẫn”. Theo đó, toàn bộ 1.062 thủ tục hành chính đang vận hành sẽ được tổng rà soát - chuẩn hóa biểu mẫu - số hóa quy trình - tích hợp lên Cổng Dịch vụ công Quốc gia vào cuối năm.
Điểm đặc biệt, các biểu mẫu hành chính sẽ được soạn lại theo “ngôn ngữ thân thiện”, tránh thuật ngữ chuyên môn khó hiểu, kèm theo hướng dẫn điền mẫu minh họa cho từng loại đối tượng: doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ gia đình, tổ chức phi chính phủ.
Khác với các năm trước, năm 2025, cải cách hành chính của Bộ NN&MT gắn trực tiếp với mục tiêu phát triển ngành: 50.000 ha đất nông nghiệp công nghệ cao cần được giải phóng khỏi quy trình phê duyệt chồng chéo; 80% doanh nghiệp nông nghiệp xanh kêu gọi được vốn đầu tư nhưng chờ thẩm định môi trường; Hơn 40 tỉnh miền núi cần hoàn tất chuyển đổi số quản lý rừng để kịp các cơ chế chi trả dịch vụ môi trường rừng (PFES) trong giai đoạn 2025- 2030.
Nếu thủ tục chậm, không chỉ doanh nghiệp rút vốn mà còn ảnh hưởng đến thu nhập hàng triệu hộ nông dân, hợp tác xã. Mỗi quy trình hành chính phải tính đến chi phí thời gian của người dân và chi phí cơ hội của nền kinh tế. Chính vì vậy, Bộ đang thiết kế “Đồng hồ xử lý thủ tục trực tuyến” - hiển thị thời gian xử lý hồ sơ của từng đơn vị, từng chuyên viên - vừa để minh bạch, vừa để tạo áp lực thi đua thực chất.
Một điểm đột phá trong năm 2025 của Bộ Nông nghiệp và Môi trường là chuyển đổi từ “số hóa tài liệu” sang “hành chính số toàn diện”. Dự kiến đến cuối năm 2026, 90% hồ sơ hành chính ngành Nông nghiệp và Môi trường sẽ được xử lý hoàn toàn không giấy tờ, trong đó ít nhất 50% được xử lý tự động một phần.
Sứ mệnh của ngành Nông nghiệp và Môi trường hiện nay không chỉ là phát triển kinh tế, bảo vệ thiên nhiên, mà còn là kiến tạo nền hành chính phục vụ, đồng hành, thúc đẩy.
Với quyết tâm được truyền từ Bộ trưởng Đỗ Đức Duy tới từng cán bộ cơ sở và với hệ thống giải pháp đồng bộ từ thể chế đến công nghệ và con người, cải cách hành chính không còn là “chuyện nội bộ”, mà là đòn bẩy chiến lược giúp ngành nông nghiệp và môi trường bứt phá trong giai đoạn mới - xanh hơn, nhanh hơn và công bằng hơn.
Hồng Minh
Trong khuôn khổ “Lễ hội Văn hóa Thế giới tại Hà Nội”, ngày 11/10, Văn phòng UNESCO tại Việt Nam phối hợp Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng Long - Hà Nội tổ chức chuỗi hoạt động tôn vinh nghệ thuật trà đạo Việt Nam - một thực hành văn hóa lâu đời mang đậm tính thiền, sự kết nối cộng đồng và sự hòa hợp giữa con người với thiên nhiên.
Mặc dù chịu ảnh hưởng nặng nề của hạn hán, bão lũ và những khó khăn trong quá trình sáp nhập, tổ chức lại bộ máy chính quyền hai cấp, nhưng sản xuất trồng trọt vùng Duyên hải Nam Trung Bộ - Tây Nguyên vẫn cơ bản hoàn thành kế hoạch năm 2025. Tại hội nghị tổng kết, lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật cùng đại diện các địa phương đã đánh giá toàn diện kết quả sản xuất, đồng thời đề ra định hướng phát triển nông nghiệp bền vững, thích ứng biến đổi khí hậu, hướng tới mô hình nông nghiệp xanh, tuần hoàn và phát thải thấp.
Trong bối cảnh nông nghiệp Việt Nam đứng trước yêu cầu hội nhập sâu rộng và phát triển bền vững, Hội nghị khoa học công nghệ bảo quản, chế biến nông lâm thủy sản và cơ giới hóa nông nghiệp toàn quốc 2025 ngày 12/9 do Bộ Nông nghiệp và Môi trường chỉ đạo tổ chức đã trở thành diễn đàn để lãnh đạo, nhà khoa học và doanh nghiệp cùng ngồi lại, chia sẻ giải pháp. Giảm tổn thất sau thu hoạch, phát triển nông nghiệp tuần hoàn, thúc đẩy công nghệ xanh và đào tạo nhân lực chất lượng cao được coi là bốn trụ cột quan trọng, mở ra con đường mới để nâng tầm nông sản Việt.
Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan đề nghị Chính phủ tiếp tục hoàn thiện thể chế pháp luật về môi trường. Trong đó, chủ động nghiên cứu, kịp thời thể chế hóa quan điểm, chủ trương của Đảng về bảo vệ môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu trong Văn kiện Đại hội XIV của Đảng. Tập trung hoàn thiện các chính sách hỗ trợ quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế carbon thấp; các quy định về quản lý tín chỉ carbon, hoạt động trao đổi tín chỉ carbon.
Tạp chí Nông nghiệp và Môi trường xin trân trọng giới thiệu đến bạn đọc nội dung cuộc trò chuyện với TS. Tạ Đình Thi - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội. Trong cuộc phỏng vấn này, TS. Tạ Đình Thi đã chia sẻ những quan điểm sâu sắc về tầm quan trọng của việc hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật trong công tác bảo vệ môi trường, cũng như những giải pháp xây dựng hệ thống này sao cho phù hợp với điều kiện thực tế của Việt Nam.
Việt Nam đề nghị Hokkuren hợp tác đào tạo nhân lực theo mô hình 'Học tại Hokkaido - Về nước phát triển HTX', gắn với khuyến nông và khởi nghiệp nông thôn.
