Mùa vàng trên cánh đồng Rục Làn của đồng bào Rục

Đồng bào Rục - trước đây họ sống lặng lẽ giữa thiên nhiên, giữa những dãy núi đá vôi trập trùng, nơi mà bước chân người ngoài hiếm khi đặt tới. Cuộc sống khép kín ấy khiến người Rục trở thành một trong 10 dân tộc ít được biết đến nhất thế giới. Hơn 65 năm rời xa hang đá, nhờ sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, chính quyền và đặc biệt là sự gần gũi, giúp đỡ của bộ đội biên phòng, bà con đã biết trồng lúa nước, biết đến con chữ... “ánh sáng” văn minh mang tới nhiều đổi thay tích cực, giúp đồng bào ổn định và xây dựng đời sống tốt đẹp.

Câu chuyện về một tộc người bí ẩn...

Trong đại ngàn của núi rừng Trường Sơn hùng vĩ ở Quảng Trị, có đồng bào Rục sinh sống. Họ là tộc người cuối cùng ở Việt Nam rời khỏi hang đá. Năm 1958, họ được bộ đội tìm thấy và đưa về hòa nhập cùng cộng đồng. Trước năm 1959, cuộc sống của người Rục gần như tách biệt hoàn toàn với thế giới bên ngoài, họ sống như những người săn bắt hái lượm thực thụ, dựa vào rừng để tìm kiếm thức ăn. Hàng ngày, họ lên rừng hái bột cây đoác, bắt cá suối, săn bắt những con thú nhỏ để duy trì cuộc sống. Cái ăn của họ là những gì thiên nhiên ban tặng, không phải mua bán, trao đổi. Cuộc sống của họ đã dần thay đổi, nhưng nét hồn nhiên, chất phác của núi rừng vẫn còn đọng lại trong từng ánh mắt, nụ cười. Những câu chuyện về họ là lời thì thầm của đất, của đá, của thời gian đã qua đi nhưng chưa bao giờ mất hẳn…  

‹›

Cánh đồng lúa nước Rục Làn

Người Rục không có tên tộc riêng, cuộc sống trong hang động khép kín, họ ngủ đứng vì tin rằng như thế sẽ tránh được ma quỷ, thú dữ. Trong nhận thức của họ, ma thuật có sức mạnh to lớn, có thể xua đuổi những điều xấu, bảo vệ phụ nữ khỏi mang thai ngoài ý muốn hay ngăn chặn thú dữ. Lời nguyền, câu thần chú là những gì họ tin tưởng và gìn giữ.

Trước khi rời hang đá, người Rục vốn sống tách biệt, cuộc sống hoàn toàn dựa vào tự nhiên nên còn giữ nhiều cách sinh hoạt của người tiền sử, cổ xưa. Người Rục không biết đến sự tồn tại của các tộc người khác, không tiếp xúc với thế giới bên ngoài. Họ không mặc quần áo, chỉ che thân bằng những tấm vỏ cây sơ sài, quen sống và leo trèo cây trên các triền núi cao. Người Rục chỉ biết hái rau rừng, ăn cây dại. Cuộc sống của họ đơn thuần với việc săn bắt, hái lượm và lấy những vật phẩm có sẵn từ rừng. Trồng trọt với họ là một điều xa lạ.

Họ thường chọn sinh sống ở hang, hay dưới những vòm mái đá lèn hoặc làm trại dưới chân núi, nơi có nước rục (nước trong núi đá vôi hoặc trong lòng đất chảy ra). Vì lẽ đó, các tộc người khác đã gán cho họ cái tên “Rục”. Người Rục là bộ phận cư dân tiền Việt Mường hiếm hoi còn lại ở nước ta.

Hơn 65 năm rời hang đá, về hòa nhập với cộng đồng, người Rục ở Quảng Trị đã có một cuộc sống vô cùng ổn định. Nhờ có các chiến sĩ biên phòng, người Rục đã biết trồng lúa nước, biết sử dụng điện thoại, xe máy, rồi điện sáng cũng về trên bản làng. 

Câu chuyện đồng bào nơi đây được lực lượng chức năng hỗ trợ từ trồng lúa nước, biết cái chữ, biết làm ăn được người dân chia sẻ như một câu chuyện của sự tích và huyền thoại về sự đổi thay của đồng bào Rục giữa đại ngàn của Trường Sơn hùng vĩ. Cuộc sống của họ đã dần thay đổi, không còn phụ thuộc hoàn toàn vào săn bắt, hái lượm như xưa. Giờ họ đã biết trồng lúa, trồng ngô, trỉa đậu trên những mảnh đất nhỏ bên sườn núi, biết dựng nhà, sống thành từng bản làng ổn định hơn. Hiện tại đồng bào Rục - Quảng Trị tập trung ở 3 bản: Ón, Yên Hợp, Mò O Ồ Ồ. Trên bản làng của người Rục công thức: điện - đường - trường - trạm đã trở thành hiện thực.

Cánh đồng của “lòng dân, ý Đảng”

Sau khi đưa đồng bào ra khỏi cuộc sống trong hang, Bộ đội biên phòng phải xuống từng nhà, vận động từng người đi học cách trồng lúa. Ban đầu, bộ đội phát rẫy, trồng ngô, trồng sắn, làm cho đồng bào xem, chỉ cho mọi người cách chỉa lỗ đất tra hạt. Ruộng rẫy thì rộng, đồng bào sau khi tra hạt xong là để đó mặc cho trời, thú rừng phá hoại, đến mùa chẳng thu được là bao. Năm 2010, chiến sĩ Đồn Biên phòng Cà Xèng, cùng các cơ quan chức năng đóng trên địa bàn đã khảo sát địa hình, đi tìm nguồn nước, xóa đói cho người Rục. Từ đó, dự án trồng cây lúa nước dưới chân núi Rục Làn được đưa vào thử nghiệm.

Trước tiên, các chiến sĩ phải làm tất cả mọi công đoạn, sau đó vận động, cầm tay chỉ việc, hướng dẫn bà con từ quy trình đến cách làm giống, gieo mạ, rồi đến thu hoạch. Sau hơn 10 năm triển khai, với hàng ngàn ngày công giúp dân làm lúa nước, các chiến sĩ đã giúp cho bà con nơi đây tự làm chủ được lương thực, không còn phụ thuộc vào trợ cấp gạo của Chính phủ hằng tháng như trước đây.

Đến hôm nay, gần 10 ha đất rừng hoang hóa đã nhường chỗ cho những cánh đồng lúa mang ấm no đến cho bản làng người Rục. Đầu tháng 10/2025, sau bão số 10, nhiều diện tích lúa nước của đồng bào Rục ở bản Mò O Ồ Ồ, xã Kim Phú bị ngã đổ. Cán bộ, chiến sĩ Đồn Biên phòng Cà Xèng, Bộ đội Biên phòng tỉnh Quảng Trị đã khẩn trương huy động tối đa lực lượng, phương tiện, máy móc, phối hợp cùng cấp ủy, chính quyền và các đoàn thể địa phương, tổ chức giúp người dân khẩn trương thu hoạch lúa vụ Hè Thu năm 2025. Gần 50 lượt cán bộ, chiến sĩ của Đồn đã xuống đồng, cùng nhân dân gặt, tuốt, vận chuyển, phơi sấy lúa trên toàn bộ diện tích 5,7 ha lúa nước Rục Làn, với năng suất đạt 5,1 tấn/ha. Đặc biệt, phần lớn diện tích lúa bị ngã đổ do mưa bão đã được bộ đội thu hoạch kịp thời, hạn chế tối đa thiệt hại, giúp bà con yên tâm ổn định đời sống, chuẩn bị cho sản xuất vụ Đông Xuân sắp tới. Toàn bộ số lúa thu hoạch được sẽ tiếp tục được đơn vị phối hợp với địa phương hướng dẫn bà con phơi, bảo quản và chuẩn bị kế hoạch sản xuất vụ mới với phương châm "giúp dân để dân tự vươn lên".

‹›

Trung tá Hoàng Công Hùng - Đồn trưởng Đồn Biên phòng Cà Xèng, Bộ đội Biên phòng tỉnh Quảng Trị cho biết, người Rục giờ đây không chỉ làm lúa nước mà còn biết vay vốn trồng rừng, chăn nuôi theo mô hình trang trại. Nhiều gia đình đã mua được xe máy, tivi, nâng cao đời sống. Các thế hệ trẻ được học hành, mở mang kiến thức, góp phần thay đổi bộ mặt làng bản. Đơn vị cũng đã giúp dân 327 ngày công chăm sóc và thu hoạch 2 vụ dự án lúa nước Rục Làn (Diện tích 5,7 hecta; năng suất trung bình của 2 vụ khoảng 5 tấn/ha).

‹›

Giúp dân gặt lúa

Hơn 10 năm qua, Đồn Biên phòng Cà Xèng đã đồng hành cùng chính quyền xã Kim Phú triển khai mô hình “lúa nước Rục Làn”, giúp người Rục ổn định cuộc sống, xóa bỏ tập quán du canh, du cư, chuyển sang sản xuất định canh, định cư. Những cánh đồng Rục Làn vàng óng hôm nay không chỉ là thành quả của một mùa vụ, mà còn là minh chứng sinh động cho tình quân - dân keo sơn gắn bó nơi phên dậu Tổ quốc.