Tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, sáng 11/12, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan, Quốc hội biểu quyết thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Địa chất và khoáng sản.
Trước khi bấm nút biểu quyết, Quốc hội đã nghe Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng, thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ, trình bày Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Địa chất và khoáng sản.
Theo đó, về ý kiến đề nghị Chính phủ giải trình, nêu rõ căn cứ và tính khả thi của đề xuất bổ sung khoản 4 vào Điều 205 của Luật Đất đai, trường hợp Chính phủ chưa giải trình kỹ lưỡng, thấu đáo thì chưa đưa vào dự thảo Luật trình Quốc hội xem xét, thông qua, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết, dự thảo Luật có luật hóa một số nội dung của Nghị quyết số 66.4/2025/NQ-CP, trong đó có nội dung tháo gỡ khó khăn, giảm thủ tục hành chính trong chuyển đổi mục đích sử dụng đất để khai thác khoáng sản nhóm III làm vật liệu xây dựng, khoáng sản nhóm IV để cung cấp cho các dự án đầu tư công, dự án PPP, dự án trọng điểm, quan trọng quốc gia, dự án khẩn cấp, cấp bách, dự án, công trình phòng, chống thiên tai và một số dự án do Chủ tịch UBND cấp tỉnh quyết định.
Quy định trên nhằm rút ngắn tối đa việc đưa mỏ khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường vào khai thác, kịp thời cung cấp cho các dự án, công trình nêu trên. Đồng thời, để đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật, cần thiết phải sửa đổi, bổ sung một số Điều của Luật Đất đai như dự thảo Luật đề xuất.
Theo quy định tại khoản 1 Điều 27 của Luật Đất đai, quyền sử dụng đất được thực hiện cho thuê tại quyền sử dụng đất theo quy định của Luật Đất đai và các Luật khác có liên quan. Như vậy việc quy định cho thuê lại quyền sử dụng đất để thực hiện thăm dò, khai thác khoáng sản nhóm III, nhóm IV như dự thảo Luật không mâu thuẫn với quy định của Luật Đất đai.
Bên cạnh đó, đối tượng khoáng sản được áp dụng quy định này bao gồm các loại khoáng sản làm vật liệu xây dựng hoặc san lấp (đất san lấp, đá, cát, sỏi…) và có thời gian khai thác ngắn. Do đó, việc thu hồi đất và giao đất sẽ dẫn đến kéo dài thời gian, gây chậm trễ tiến độ thi công công trình và ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của người đang có quyền sử dụng đất.
Quy định như dự thảo Luật được thực hiện theo cơ chế sử dụng đất đa mục đích theo quy định của pháp luật về đất đai và chỉ áp dụng đối với nhóm đất nông nghiệp là đất rừng sản xuất là rừng trồng, đất phi nông nghiệp trừ đất quốc phòng, an ninh. Tuy nhiên, phải bảo đảm không làm mất đi điều kiện cần thiết để sử dụng đất vào mục đích chính đã được nhà nước giao đất, cho thuê đất và các quy định của pháp luật về đất đai. Do đó, Chính phủ đề xuất Quốc hội cho phép giữ các nội dung như quy định tại Điều 2 của dự thảo Luật.
Về cơ chế cấp phép khai thác khoáng sản phục vụ công trình công cộng, dự án trọng điểm, dự thảo Luật bổ sung quy định dự án đầu tư khai thác khoáng sản hoặc phương án khai thác khoáng sản phải có nội dung về kỹ thuật an toàn trong khai thác khoáng sản, bảo vệ môi trường, xác định mức ký quỹ cải tạo, phục hồi môi trường theo quy định của Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường. Quy định này là một biện pháp cắt giảm thủ tục hành chính nhằm đẩy nhanh tiến độ thi công 5 loại công trình, dự án đặc thù nhưng vẫn bảo đảm các yêu cầu về kỹ thuật, an toàn và bảo vệ môi trường.
Về quản lý đất hiếm, cơ quan chủ trì soạn thảo cho rằng, đây là nội dung rất quan trọng, các quy định về quản lý đất hiếm được thực hiện trên cơ sở chỉ đạo của lãnh đạo Đảng, Nhà nước về chiến lược quản lý, khai thác và sử dụng tài nguyên đất hiếm phục vụ phát triển đất nước với những yêu cầu quản lý đặc thù và đặc biệt.
Bộ trưởng Trần Đức Thắng nêu rõ, dự thảo Luật đã quy định các cơ chế chặt chẽ trong việc quản lý đất hiếm trên nguyên tắc những nội dung mang tính chiến lược, định hướng phát triển sẽ do Chính phủ quyết định. Các nội dung kỹ thuật, nhiệm vụ quy định cụ thể trong văn bản dưới luật và giao thẩm quyền phù hợp cho các Bộ, ngành, địa phương.
Bên cạnh đó, cơ quan chủ trì đã chỉnh lý quy định chung về quản lý đất hiếm với mục tiêu thăm dò, khai thác, chế biến phải đi đôi với việc hình thành chuỗi giá trị khép kín để tránh xuất khẩu như nguyên liệu thô; sử dụng công nghệ khai thác và chế biến hiện đại, ít phát thải, khẳng định vai trò quản lý thống nhất của Chính phủ trong định hướng thăm dò, khai thác đối với khoáng sản, đất hiếm.
Về tiêu chí quanh khu vực không đấu giá quyền khai thác khoáng sản, dự thảo Luật đã thiết kế nguyên tắc để khoanh định khu vực không đấu giá quyền khai thác khoáng sản kèm những tiêu chí cụ thể với mục tiêu tạo nguồn nguyên liệu ổn định cho nhà đầu tư thi công các công trình, dự án quan trọng, cấp bách cũng như các nhà đầu tư triển khai dự án chế biến khoáng sản có tác động lớn đến phát triển kinh tế xã hội. Đồng thời, Nghị định của Chính phủ sẽ quy định chi tiết các điều kiện, trình tự khoanh định khu vực không đấu giá quyền khai thác khoáng sản. Cách làm này giúp kiểm soát rủi ro ngay từ khâu xác lập khu vực, không để xảy ra tình trạng lợi dụng chính sách.
Sau khi nghe Bộ trưởng Trần Đức Thắng trình bày Báo cáo, Quốc hội đã tiến hành bấm nút biểu quyết thông qua dự thảo Luật. Theo kết quả biểu quyết điện tử, có 421/432 đại biểu Quốc hội có mặt tán thành, chiếm 89,01% tổng số đại biểu Quốc hội. Như vậy, với đa số đại biểu tán thành, Quốc hội đã chính thức thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Địa chất và khoáng sản. Luật có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2026.
Bộ trưởng Trần Đức Thắng cho biết, Luật đã giao Chính phủ quy định điều kiện, trình tự khoanh định khu vực không đấu giá quyền khai thác khoáng sản, đảm bảo đánh giá đầy đủ các yếu tố và hình thành chuỗi chế biến sâu trong nước, qua đó kiểm soát được rủi ro ngay từ khâu xác lập khu vực, không để xảy ra tình trạng lợi dụng chính sách đối với các khoáng sản chiến lược đặc biệt quan trọng.
Thảo luận tại Tổ về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Địa chất và khoáng sản, ĐBQH đề xuất bổ sung quy định về phục hồi môi trường sau khai thác; đồng thời quy định rõ trách nhiệm của UBND cấp tỉnh trong việc lập, phê duyệt quản lý quy hoạch khoáng sản.
Việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Địa chất và Khoáng sản nhằm kịp thời tháo gỡ các vướng mắc, góp phần đẩy nhanh triển khai các dự án trọng điểm quốc gia; đồng thời là giải pháp thiết thực thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, góp phần hoàn thành mục tiêu tăng trưởng GDP 8% trong năm 2025, tạo nền tảng vững chắc hướng tới tốc độ tăng trưởng hai con số trong các năm tiếp theo.
Ngành công nghiệp khai khoáng đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế nhưng sự chồng lấn giữa thuế tài nguyên và tiền cấp quyền khai thác khoáng sản đang làm tăng chi phí, giảm sức cạnh tranh của doanh nghiệp. Do đó, các chuyên gia, nhà khoa học cho rằng, để phát huy hiệu quả tiềm năng của ngành cần có hệ sinh thái chính sách phù hợp, trong đó chính sách tài chính đóng vai trò then chốt.
Uỷ ban Thường vụ Quốc hội nhất trí với sự cần thiết sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Địa chất và khoáng sản nhằm kịp thời tháo gỡ các vướng mắc phát sinh trong thực tiễn, đồng thời cho rằng dự thảo Luật lần này cần nhấn mạnh đến công tác quản lý, tránh lợi dụng sơ hở, gây thất thoát, lãng phí tài nguyên cũng như để xảy ra tình trạng tiêu cực.
