Tái cấu trúc Chương trình mục tiêu quốc gia: Vì một nông thôn không ai bị bỏ lại

Những con đường bê tông hóa vươn dài, những ngôi trường khang trang mọc lên giữa núi rừng, những vùng quê từng khốn khó nay vươn mình phát triển… là minh chứng sống động cho hiệu quả của Chương trình Mục tiêu quốc gia (MTQG) xây dựng nông thôn mới (NTM) và giảm nghèo bền vững giai đoạn 2010 - 2025. Tuy nhiên, khi bước sang giai đoạn 2026 - 2035, đòi hỏi phải có tư duy mới, cách làm mới và đặc biệt là định hướng chính sách sát thực tiễn hơn.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường - cơ quan chủ trì soạn thảo đã bắt đầu chuỗi hội nghị lắng nghe góp ý từ các địa phương, nhà khoa học, tổ chức quốc tế và doanh nghiệp để kiến tạo một chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn mới, hướng tới phát triển bền vững, bao trùm và thuận thiên.

Những chuyển động tích cực và khoảng trống cần lấp đầy

Tại Hội thảo tham vấn, lấy ý kiến góp ý định hướng Chương trình Mục tiêu quốc gia (MTQG) ngày 13/6, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Thanh Nam cho biết: Trải qua 15 năm thực hiện với 2 giai đoạn 2010-2020 và giai đoạn 2021-2025, Chương trình đã đạt nhiều thành quả quan trọng. Nổi bật nhất là góp phần quan trọng thay đổi diện mạo khu vực nông thôn, chuyển từ phát triển về số lượng sang nâng cao chất lượng mang tính đồng bộ và từng bước hiện đại hơn.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Thanh Nam phát biểu tại Hội thảo tham vấn, lấy ý kiến góp ý định hướng Chương trình Mục tiêu quốc gia (MTQG) xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững giai đoạn 2026-2035.

“Kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội nông thôn đã có những thay đổi vượt bậc, tạo bước đột phá cho phát triển nông thôn, nhất là giao thông. Nhận thức của người dân chuyển từ trông chờ, thụ hưởng sang trực tiếp tham gia, coi xây dựng Nông thôn mới (NTM) là quyền lợi và trách nhiệm của chính mình” - Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Thanh Nam khẳng định!

Thực tế cho thấy, giai đoạn 2016 - 2025 được xem là một bước ngoặt trong hành trình kiến thiết nông thôn mới. Những thành quả đạt được đã khẳng định rõ hiệu quả của chủ trương đúng đắn, phương pháp tiếp cận linh hoạt và sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị.

Sau khi thực hiện Chương trình xây dựng NTM, bộ mặt nông thôn ở Đắk Nông đã có nhiều đổi thay, trở thành những miền quê đáng sống. Ảnh: Phan Tuấn

Tính đến thời điểm này, cả nước có trên 6.200 xã đạt chuẩn nông thôn mới (chiếm khoảng 75% tổng số xã), gần 1.000 xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao, và hơn 200 xã đạt chuẩn nông thôn mới kiểu mẫu. Nhiều địa phương đã hình thành các vùng sản xuất hàng hóa quy mô lớn, ứng dụng công nghệ cao, xây dựng thương hiệu OCOP và thúc đẩy du lịch cộng đồng. Hạ tầng kinh tế - xã hội ở nông thôn đã cải thiện rõ rệt, nhất là ở các khu vực đồng bằng và trung du.

Tuy nhiên, tại nhiều vùng miền núi, dân tộc thiểu số và ven biển, các chỉ số phát triển vẫn còn thấp, nguy cơ tái nghèo, nghèo phát sinh vẫn hiện hữu. Tại một chuyến công tác thực tế tại huyện Mường Nhé (Điện Biên) cuối năm 2024, phóng viên chúng tôi đã tiếp nhận nhiều chia sẻ, với chung thông điệp đề xuất: “Xây dựng NTM ở vùng sâu cần linh hoạt tiêu chí, có thêm cơ chế đặc thù và ưu tiên nguồn lực đầu tư. Không thể đem một bộ tiêu chí “chuẩn hóa” áp dụng đồng loạt giữa miền xuôi và miền núi được.”

Tỷ lệ hộ nghèo ở các xã miền núi còn rất cao - đây vẫn đang là một trong những trở ngại lớn để hoàn thành tiêu chí xây dựng NTM trong thời gian tới

Thực tế hiện nay cho thấy, đang có sự chênh lệch vùng miền còn lớn. Trong khi các tỉnh đồng bằng sông Hồng, Đông Nam Bộ đã cơ bản hoàn thành mục tiêu xây dựng NTM, thì nhiều xã vùng núi phía Bắc, Tây Nguyên, Tây Nam Bộ còn gặp khó khăn. Có những huyện, xã thuộc vùng đồng bào dân tộc thiểu số mới chỉ đạt 5 -10 tiêu chí. Nguyên nhân chính không chỉ là thiếu nguồn lực mà còn đến từ các tiêu chí chưa phù hợp với điều kiện đặc thù. Theo UBND xã Tả Phìn (Lào Cai): “Tiêu chí nhà ở kiên cố, tỷ lệ hộ nghèo, thu nhập bình quân,… ở miền núi không thể áp dụng giống như ở đồng bằng. Cần có bộ tiêu chí đặc thù, linh hoạt theo vùng sinh thái, dân tộc.”

Ở một số nơi, việc đạt chuẩn nông thôn mới vẫn còn nặng về hình thức. Tỷ lệ “cứng hóa” đường giao thông cao nhưng thiếu bảo trì, nhiều công trình xây xong bị bỏ hoang do không có người vận hành. Chất lượng y tế cơ sở, trường học nông thôn, môi trường sống chưa thực sự nâng cao tương xứng với kỳ vọng.

Một cán bộ xã ở Hà Tĩnh thẳng thắn thừa nhận: “Chúng tôi nhiều khi phải chạy đua hoàn thành đủ bộ tiêu chí để kịp ‘về đích’, trong khi năng lực nội tại, sự tham gia của người dân còn hạn chế. Điều này dẫn đến tình trạng đạt chuẩn nhưng thiếu bền vững.”

Mặc dù phương châm “Nhân dân làm, Nhà nước hỗ trợ” được đề cao, nhưng ở nhiều địa phương, vai trò của người dân trong giám sát, vận hành, duy trì các công trình nông thôn mới còn yếu. Theo khảo sát thực tế của người làm báo chúng tôi nhận thấy, tỷ lệ người dân hiểu đúng về nội dung chương trình NTM, đặc biệt ở miền núi và vùng sâu, còn thấp. Không ít nơi, người dân chỉ tham gia theo phong trào, không thấy được quyền lợi lâu dài, dẫn đến tâm lý ỷ lại.

Một số địa phương tuy đạt chuẩn NTM nhưng thu nhập người dân vẫn thấp, việc làm thiếu bền vững, dẫn đến tình trạng tái nghèo. Việc thiếu kết nối giữa NTM với chương trình đào tạo nghề, tín dụng ưu đãi, khởi nghiệp nông thôn,… đang khiến mục tiêu “xây dựng nông thôn đáng sống” bị chậm lại.

“Chúng tôi có nhà xưởng, có sản phẩm, nhưng thiếu đầu ra, thiếu hỗ trợ kết nối thị trường. NTM phải đi cùng chuyển đổi sản xuất, nếu không sẽ rất khó duy trì thành quả.”- Đại diện một hợp tác xã ở miền Trung đã chia sẻ!

Không chỉ có vậy, vấn đề môi trường và biến đổi khí hậu chưa được tích hợp sâu. Nhiều khu vực nông thôn đang đối mặt với rác thải sinh hoạt, ô nhiễm nước thải, hóa chất nông nghiệp, trong khi các tiêu chí môi trường mới chỉ ở mức cơ bản. Chưa kể, những rủi ro từ biến đổi khí hậu - như hạn mặn, sạt lở, lũ quét - đang đặt ra yêu cầu cấp bách phải tích hợp yếu tố bền vững, khí hậu và sinh thái vào trong từng tiêu chí xây dựng NTM giai đoạn mới.

Từ đó, nhiều ý kiến cho rằng giai đoạn 2026 - 2035, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cần mạnh dạn điều chỉnh lại hệ thống tiêu chí NTM theo vùng sinh thái, đảm bảo tính thực chất thay vì “chạy theo phong trào”.

Chương trình xây dựng NTM ở Đắk Nông đã huy động được sức mạnh của cả hệ thống chính trị, người dân cùng chung tay thực hiện. Ảnh: Phan Tuấn

Những kết quả đạt được là nền tảng quý báu, nhưng không thể ngủ quên trên vòng nguyệt quế. Để Chương trình MTQG giai đoạn 2026-2035 thực sự trở thành “cuộc cách mạng nông thôn toàn diện”, cần nghiêm túc rà soát lại những “lỗ hổng” trong thiết kế, thực thi và đánh giá chương trình, từ đó đặt ra yêu cầu đổi mới tư duy làm chính sách theo hướng thực chất, linh hoạt, vùng miền hóa và lấy người dân làm trung tâm.

 Xây dựng nông thôn mới không chỉ là hạ tầng mà là chất lượng sống

Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới đã ghi dấu ấn mạnh mẽ với hàng loạt công trình hạ tầng được đầu tư: từ đường giao thông nông thôn, trường học, trạm y tế đến nhà văn hóa, chợ quê. Bộ mặt nông thôn thay da đổi thịt, tạo ra một thế hệ cơ sở vật chất “mới” đúng nghĩa.

Tuy nhiên, nhìn từ chiều sâu phát triển, nhiều chuyên gia và nhà quản lý cùng chung nhận định: Phát triển hạ tầng là điều kiện cần, nhưng chưa đủ; điều kiện đủ là nâng cao chất lượng sống của người dân nông thôn một cách thực chất và bền vững.

Tại nhiều địa phương, hệ thống hạ tầng nông thôn đã được bê tông hóa, kiên cố hóa; tuy nhiên, điều đáng tiếc là dịch vụ y tế, giáo dục, văn hóa và sinh kế đi kèm lại chưa tương xứng. Đường có thể mở, nhưng trường không có giáo viên giỏi; trạm y tế xây mới, nhưng thiếu thuốc, thiếu bác sĩ; nhà văn hóa là “điểm check-in”, nhưng sinh hoạt cộng đồng thì rời rạc. Đây là hệ quả của việc đánh giá kết quả xây dựng nông thôn mới thiên về định lượng: bao nhiêu km đường, bao nhiêu tỷ đồng, bao nhiêu công trình, mà chưa chú trọng đến hiệu quả sử dụng, tính bền vững và tác động xã hội.

Giai đoạn 2026-2035 cần mạnh dạn chuyển hướng: từ việc xây dựng “nông thôn mới” thuần túy theo tiêu chí, sang kiến tạo “nông thôn đáng sống” với các chỉ số đo lường chất lượng sống như: thu nhập ổn định, tiếp cận dịch vụ y tế - giáo dục chất lượng, môi trường sống an toàn, không gian sinh hoạt cộng đồng phong phú và đặc biệt là cảm giác hài lòng, gắn bó của người dân.

Bà Nguyễn Thị Yến, Nguyên Chủ tịch xã Trường Yên (TP. Hoa Lư - Ninh Bình) cho rằng: “Nông thôn không chỉ là nơi sinh sống, mà phải trở thành nơi ‘đáng sống’. Điều đó không đo đếm bằng con số đầu tư, mà đo bằng sự hài lòng và cơ hội phát triển của từng hộ gia đình.”

Việc hướng đến "nông thôn đáng sống" cũng phù hợp với quá trình đô thị hóa ngược, khi ngày càng nhiều người trẻ, người về hưu, trí thức quay lại nông thôn để tìm kiếm giá trị sống cân bằng.
Một điểm đáng lưu ý là việc nâng cao thu nhập và chất lượng sống người dân nông thôn vẫn là thách thức then chốt. Nhiều mô hình hợp tác xã, sản xuất nông nghiệp quy mô nhỏ lẻ còn manh mún, thiếu kết nối với thị trường. Vì vậy, Chương trình MTQG giai đoạn mới cần gắn chặt hơn với chính sách đất đai, đào tạo nghề, logistics nông sản, chuyển đổi số. Phát triển kinh tế nông thôn phải là trung tâm của xây dựng NTM. Gắn với đó là việc nâng cao vai trò của phụ nữ, thanh niên và nhóm yếu thế - những người dễ bị tổn thương trong quá trình chuyển đổi để đảm bảo tiếp cận công bằng các cơ hội phát triển.

Chống nghèo không phải là cứu trợ mà là trao cơ hội

Trên thực tế, không ít địa phương vẫn đang áp dụng các gói hỗ trợ theo kiểu “cào bằng” hộ nghèo nào cũng được cấp con giống, tiền điện, gạo cứu đói hay miễn giảm dịch vụ y tế mà thiếu phân loại theo nhu cầu và khả năng tiếp nhận. Nhiều hộ nghèo bị “gắn nhãn” lâu năm, nhưng không có cơ chế thoát nghèo bền vững.
Giai đoạn tới, giảm nghèo bền vững cần chuyển mạnh từ “hỗ trợ” sang “tạo sinh kế”, từ “cấp phát” sang “đồng hành”. Việc tích hợp các chương trình sinh kế, vốn tín dụng ưu đãi, giáo dục, y tế, môi trường với các công cụ đo nghèo đa chiều sẽ là giải pháp dài hơi.

Bà Hồ Thị Hoan, người dân xã miền núi ở Quảng Trị chia sẻ: “Nhà tôi từng được hỗ trợ gà giống, nhưng không có kỹ thuật, không có chuồng trại, nên gà chết sạch. Nhiều năm liền vẫn nằm trong diện hộ nghèo dù muốn thoát ra.”

Chính sách cho cá mà không cho cần câu có thể giúp vượt qua khó khăn tức thời, nhưng dễ tạo tâm lý trông chờ, thụ động, đặc biệt khi không đi kèm đào tạo nghề, tư vấn sản xuất, tạo sinh kế tại chỗ.

Bà Nguyễn Nguyên, Chuyên gia truyền thông của Tổ chức WWF tại Việt Nam đã đưa ra ý kiến: Các chương trình giảm nghèo nên đặt dưới mục tiêu phát triển con người như tiếp cận giáo dục chất lượng, nhà ở an toàn, việc làm bền vững. Việt Nam nên học hỏi mô hình quốc tế nhưng điều chỉnh theo điều kiện văn hóa, xã hội của từng vùng.

Định hướng chính sách cho giai đoạn 2026 - 2035

Góp ý cho dự thảo Chương trình Mục tiêu quốc gia (MTQG) xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững giai đoạn 2026-2035 tại cuộc họp ngày 13/6, Nguyên Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (trước đây) Cao Đức Phát cho rằng: Chương trình mới cần kế thừa tối đa những thành quả của cả 2 Chương trình mục tiêu quốc gia và xây dựng các tiêu chí mới phù hợp với bối cảnh xây dựng chính quyền 2 cấp. Thành quả giảm nghèo của Việt Nam được Quốc tế đánh giá rất cao. Còn trong xây dựng nông thôn mới, bí quyết thành công là biến chương trình trở thành cuộc vận động toàn dân cùng tham gia. Ngay từ đầu, thiết kế chương trình đã xác định Nhà nước đóng vai trò dẫn dắt, người dân nông thôn là chủ thể, trung tâm và phải tham gia tích cực.

“Chương trình trong giai đoạn mới cần phát huy tinh thần này. Trong đó, xác định cấp xã là địa bàn chỉ đạo trên cơ sở có đầy đủ bộ máy chính quyền, Đảng, đoàn thể để tổ chức hướng dẫn nhân dân thực hiện. Điểm cần lưu ý là tập trung tăng cường năng lực cho thôn bản do quy mô dân số, diện tích một xã hiện đã lớn hơn rất nhiều. Đồng thời, tiếp tục phát huy vai trò tổ chức Đảng là đầu mối, huy động tất cả các lực lượng cùng tham gia. Đây cũng là nét đặc trưng của Việt Nam, giúp triển khai hiệu quả chương trình dù nguồn lực nhiều nơi còn hạn hẹp”- Nguyên Bộ trưởng Cao Đức Phát đã gợi mở!.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường họp tiếp thu các ý kiến tham vấn về định hướng, mục tiêu, giải pháp thực hiện chương trình giai đoạn tới. Cuộc họp diễn ra ngày 13/6.

Cùng góp ý cho dự thảo, Nguyên Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (trước đây) Nguyễn Xuân Cường đã đưa ra ý kiến, cần có đánh giá, làm rõ để khẳng định Chương trình MTQG xây dựng nông thôn mới đã huy động được tổng lực cả lực lượng chính trị mà cả toàn dân, toàn xã hội cùng tham gia. Chưa có chương trình nào huy động được gần 10 triệu tỷ đồng qua 3 kỳ triển khai. Trung bình mỗi giai đoạn khoảng 3 triệu tỷ đồng, nhưng ngân sách Nhà nước tập trung chỉ chiếm 10%. Việc xây dựng nội dung và các tiêu chí cho chương trình giai đoạn tới cần gắn với xu hướng cải cách hành chính và phân định các nhóm cụ thể cho từng cơ quan chuyên ngành Trung ương để hướng dẫn cấp cơ sở.

Nguyên Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường cũng đồng tình với nhiều ý kiến, Nguyên Bộ trưởng cho rằng cần chia thành 3 nhóm nông thôn mới theo đặc thù mức thu nhập, điều kiện kinh tế, địa lý để xác định ưu tiên nguồn ngân sách cho nhóm khó khăn nhất. Mặt khác, dù tập trung phát triển kinh tế nhưng cần lưu ý bài học kinh nghiệm từ các nước phát triển, không ồ ạt đô thị hóa mà phải biến nông thôn thành vùng đáng sống, giữ chân lực lượng lao động trẻ xây dựng quê hương.

Điều chỉnh bộ tiêu chí nông thôn mới phù hợp với quy mô xã sau sáp nhập

Sau khi sáp nhập, nhiều xã có quy mô dân số và diện tích lớn hơn gấp đôi, nhưng hệ thống tiêu chí NTM hiện nay vẫn tính toán theo mô hình xã cũ, gây áp lực lớn cho chính quyền cơ sở và tạo bất bình đẳng giữa các xã cùng nhóm. Vì vậy, xây dựng bộ tiêu chí nông thôn mới linh hoạt theo quy mô xã sau sáp nhập, có thể phân nhóm xã (theo diện tích, dân số, đặc thù địa lý) để xác định ngưỡng tối thiểu cần đạt cho từng tiêu chí. Thay vì “cào bằng”, nên áp dụng cơ chế điểm linh hoạt, tích lũy, khuyến khích xã lớn chọn thực hiện trước các tiêu chí có tính chất then chốt (như sinh kế, môi trường, y tế) và lộ trình hóa các tiêu chí hạ tầng tốn kém.

Sau sáp nhập, nhiều xã có địa bàn rộng, dân số lớn, nhưng bộ máy hành chính lại bị tinh giản theo hướng giảm biên chế. Điều này khiến việc điều phối, quản lý nguồn lực xây dựng NTM và thực hiện giảm nghèo gặp nhiều khó khăn. Cần cho phép thí điểm mô hình “xã có đơn vị trực thuộc”, hoặc “phân khu hành chính - xã hội” trên địa bàn xã sau sáp nhập, với cơ chế quản lý mềm dẻo: có cán bộ phụ trách vùng, ngân sách phân bổ theo tiểu vùng. Tăng quyền tự chủ tài chính cho xã lớn, phân cấp mạnh cho xã trong quyết định dự án nhỏ (dưới một ngưỡng nhất định), đặc biệt các công trình dân sinh, an sinh - văn hóa.

Việc sáp nhập xã dẫn đến xã mới hình thành có thể bao gồm vùng phát triển và vùng khó khăn, dễ tạo ra sự lệch pha trong đầu tư và thụ hưởng chính sách. Vì vậy, Khi thiết kế các dự án thuộc MTQG, cần đánh giá nội tại từng thôn, bản, cụm dân cư trong xã không chỉ xem xét cấp xã làm đơn vị duy nhất. Phân bổ nguồn lực theo nguyên tắc “tiếp cận công bằng - đầu tư theo chênh lệch phát triển”, tránh dồn toàn bộ nguồn lực về khu trung tâm xã mới sáp nhập.

Sau sáp nhập, một xã có thể bao gồm nhiều thôn có mức độ phát triển khác nhau, dẫn đến khả năng đạt chuẩn NTM không đồng đều. Trong khi đó, chính sách giảm nghèo thường ưu tiên theo xã, nên các thôn khó khăn nằm trong xã “không nghèo” có thể bị thiệt thòi. Vì vậy, cần thiết kế chính sách hỗ trợ giảm nghèo theo cụm dân cư, nhóm hộ, hoặc thôn đặc biệt khó khăn trong xã NTM, thay vì dừng ở cấp xã. Đưa thêm tiêu chí “giảm chênh lệch nội xã” vào đánh giá xã NTM kiểu mẫu, đây sẽ là chỉ số công bằng và phản ánh chiều sâu phát triển xã hội.

Việc quản lý, giám sát và tổ chức các hoạt động xây dựng NTM, giảm nghèo sau sáp nhập trở nên phức tạp do quy mô rộng, người dân không còn “gắn bó” với bộ máy xã như trước. Nên củng cố lại hệ thống cán bộ không chuyên trách ở thôn bản với vai trò là “cánh tay nối dài” của chính quyền xã cần có chế độ đãi ngộ và đào tạo chính sách. Đẩy mạnh phương thức dân chủ cơ sở, tự quản cộng đồng, phát huy vai trò tổ chức hội, đoàn thể tại các thôn để duy trì kết nối xã hội và triển khai chương trình hiệu quả.
Ngoài ra, cần rà soát lại quy hoạch, đầu tư công sau sáp nhập. Sáp nhập xã cũng dẫn đến chồng lấn, lãng phí trong các quy hoạch cũ: 2 trạm y tế, 2 nhà văn hóa, 2 trung tâm học tập cộng đồng,… dễ gây lãng phí hoặc bỏ hoang. Tổ chức điều chỉnh quy hoạch tổng thể NTM sau sáp nhập, tái cấu trúc hệ thống công trình công, ưu tiên nâng cấp, chuyển đổi công năng các cơ sở dư thừa thay vì đầu tư mới. Khuyến khích các mô hình chuyển đổi công trình cũ thành trung tâm sinh hoạt cộng đồng chuyên biệt, như trung tâm khởi nghiệp, câu lạc bộ người cao tuổi, thư viện nông thôn…

Xây dựng bộ chỉ số “chuyển đổi xã sau sáp nhập” lồng ghép trong Chương trình MTQG: gồm chỉ số về tính bao trùm, công bằng tiếp cận dịch vụ, mức độ hài lòng của người dân, mức độ giữ gìn văn hóa bản địa sau sáp nhập… Tăng cường giám sát độc lập từ cộng đồng và tổ chức xã hội, công bố rộng rãi tiến độ, hiệu quả đầu tư sau sáp nhập để tránh tâm lý so sánh, thiếu minh bạch.

Việc điều chỉnh chương trình MTQG sau khi sáp nhập xã là yêu cầu cấp thiết để thích ứng với thực tiễn quản trị mới. Chỉ khi các tiêu chí, phương thức thực hiện và phân bổ nguồn lực được “may đo” phù hợp, thì xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững mới thật sự trở thành động lực phát triển, không ai bị bỏ lại phía sau, kể cả những thôn bản nằm sâu trong xã rộng.

Sau hơn một thập kỷ triển khai, Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo đã làm thay đổi sâu sắc diện mạo vùng quê Việt Nam. Nhưng chặng đường tới đây, đặc biệt trong giai đoạn 2026 - 2035, khi nhiều xã đã được sắp xếp lại theo địa giới hành chính mới đặt ra yêu cầu cấp thiết phải đổi mới tư duy, công cụ và cách tiếp cận chính sách.

Xây dựng nông thôn mới không chỉ là con đường bê tông hay nhà văn hóa khang trang, mà còn là chất lượng sống của người dân được nâng lên thực sự. Giảm nghèo không dừng lại ở con số, mà phải là hành trình trao cơ hội phát triển, tự chủ và vươn lên. Và sau sáp nhập, mỗi xã không thể bị coi là một khối đồng nhất, mà cần nhìn sâu vào bên trong tới từng thôn bản, từng nhóm yếu thế để chính sách chạm đúng và trúng.

Một chương trình thành công là chương trình biết lắng nghe thực tiễn, thay đổi để phù hợp và đặt con người làm trung tâm. Đó cũng là kỳ vọng lớn nhất mà người dân đang gửi gắm vào những đổi mới chính sách hôm nay để nông thôn ngày mai thực sự trở thành nơi “đáng sống”, nơi giữ chân được thanh niên, nâng bước người nghèo và lan tỏa niềm tin phát triển.

Hồng Minh