Tăng cường sức chống chịu của nhân dân trước thiên tai

Năm 2025, Việt Nam đối mặt trên 20 loại hình thiên tai xảy ra dồn dập, khốc liệt, vượt ngưỡng lịch sử trên diện rộng. Thiên tai không chỉ gây ra thiệt hại nặng nề về vật chất mà còn làm gián đoạn những kỳ vọng phát triển tại những vùng chịu nhiều tổn thương. Trong bối cảnh đó, để giảm nghèo bền vững, cần phải tăng cường khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu và nâng cao sức chống chịu của nhân dân trước các thảm hoạ thiên nhiên.

Trong suốt tiến trình xây dựng và bảo vệ Tổ Quốc, mỗi chủ trương, chính sách của Đảng, Chính phủ, Quốc hội đều nhất quán mục tiêu cải thiện, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của người dân và quyết tâm không để ai bị bỏ lại phía sau. Trong giai đoạn vừa qua, việc thực hiện chính sách về xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững, phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đã đạt nhiều thành tựu đáng khích lệ. 

Theo đại biểu Châu Quỳnh Dao, Đoàn ĐBQH tỉnh An Giang, tỷ lệ tái nghèo vẫn còn cao, nhất là ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Phân tích sâu hơn về vấn đề này dưới góc nhìn thực tiễn, đại biểu cho rằng đất nước chúng ta nhỏ bé nhưng phải oằn mình "sáng chắn bão giông, chiều ngăn nắng lửa". Chỉ trong năm 2025, Việt Nam phải đối mặt với trên 20 loại hình thiên tai, với mức độ dồn dập, cường độ khốc liệt chưa từng thấy trên diện rộng. Đại biểu dẫn chứng đợt mưa lũ tại 4 tỉnh: Đắk Lắk, Gia Lai, Khánh Hòa và Lâm Đồng vừa qua gây thiệt hại ước tính lên đến trên 8.900 tỷ đồng. 

Đại biểu nêu rõ, dù Chính phủ và cộng đồng đã thực hiện rất nhiều biện pháp ứng phó, phòng chống thiên tai nhưng cũng không tránh khỏi những mất mát đau lòng: tài sản tích góp cả đời của nhiều hộ dân bị cuốn trôi chỉ sau một đêm; điện, đường, trường, trạm bị tàn phá; thậm chí có cả những mất mát về người, trong đó có cả trẻ em. 

Theo đại biểu, thiên tai không chỉ tàn phá cơ sở vật chất, mà còn làm đứt gãy những ước vọng tương lai ở các vùng vốn đã chịu nhiều thiệt thòi, khiến bài toán giảm nghèo thêm phần gian nan.

Qua nghiên cứu các hợp phần trong báo cáo của Chính phủ về chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia (CTMTQG) về nông thôn mới, giảm nghèo bền vững, phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đến năm 2035, ĐBQH Châu Quỳnh Dao đánh giá những chính sách này đã đi rất đúng hướng. Chính phủ đã đổi mới cách tiếp cận trong triển khai các biện pháp giảm nghèo bền vững, xây dựng nông thôn mới, phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số theo hướng thích ứng với biến đổi khí hậu. Theo đại biểu, giảm nghèo bền vững không thể tách rời việc nâng cao sức chống chịu của cộng đồng trước thiên tai.

Tuy nhiên, đại biểu chỉ ra rằng, liên quan tới biện pháp tài chính, Chính phủ mới chỉ đề cập đến vấn đề tín dụng, vay vốn, chưa chú ý đến công cụ tài chính quan trọng là bảo hiểm. Theo đó, thực trạng tỷ lệ bảo hiểm hiện nay rất thấp, bảo hiểm nhân thọ chỉ bao phủ 11 đến 11,7%. Đặc biệt, bảo hiểm trong lĩnh vực nông nghiệp, lĩnh vực chịu tổn thương lớn nhất trước thiên tai, lại có tỷ lệ hộ dân tham gia rất thấp.

ĐBQH Châu Quỳnh Dao cho rằng, nguyên nhân là do người dân chưa có đủ điều kiện tham gia sản phẩm bảo hiểm; các hợp đồng bảo hiểm thường quy định mức thiệt hại phải đạt đến ngưỡng cao mới được bồi thường; phạm vi bảo hiểm không bao phủ dịch bệnh; mức hỗ trợ thấp; còn phía doanh nghiệp bảo hiểm lại e ngại rủi ro do chi phí chi trả lớn. Những bất cập này khiến việc thiết kế sản phẩm bảo hiểm phù hợp với thực tiễn trở nên đặc biệt khó khăn.

Cũng từ nguyên nhân này, bảo hiểm chưa phát huy được vai trò là "tấm đệm" tài chính cho người dân trước thiên tai, và gánh nặng phục hồi sau mưa lũ tiếp tục dồn lên vai người dân bị ảnh hưởng. "Hàng năm, ngân sách nhà nước cũng phải chi trả hàng chục nhìn tỷ đồng thì làm sao đủ ngân sách để đầu tư; rất nhiều ngân hàng rơi vào cảnh nợ xấu; nhiều tổ chức, cá nhân phải kêu gọi cứu trợ", đại biểu nhấn mạnh.

Từ thực tiễn đó, ĐBQH Châu Quỳnh Dao đề nghị tiếp tục hoàn thiện hành lang pháp lý về chính sách bảo hiểm, tăng mức hỗ trợ phí đóng bảo hiểm cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số, vùng khó khăn, vùng nông thôn; trong đó ngân sách Nhà nước hỗ trợ 20% đến 50% để khuyến khích người dân tham gia. Đồng thời, tích hợp bảo hiểm vào hệ sinh thái tín dụng nông nghiệp nhằm gắn bảo hiểm tài sản với vốn vay để giảm rủi ro và hạn chế nợ xấu. Phát triển bảo hiểm vi mô chi phí thấp cho người dân thuộc hộ nghèo, hộ cận nghèo, vùng đồng bào dân tộc thiểu số; cần có chính sách ưu đãi về thuế, hỗ trợ rủi ro và có chính sách cho các doanh nghiệp bảo hiểm để chung tay giúp người dân vượt qua khó khăn.

Đại biểu cũng đề nghị các doanh nghiệp bảo hiểm cần thiết kế sản phẩm sát thực tế hơn và đẩy nhanh tiến độ giải quyết, bảo đảm quyền lợi của người dân sau thiên tai.