Đề xuất chính sách giải quyết căn cơ, toàn diện những khó khăn tại các vùng lõi nghèo

Đại biểu Quốc hội (ĐBQH) Cầm Hà Chung cho rằng cần quy định theo hướng phát triển toàn diện khu vực đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, giải quyết căn cơ, toàn diện những khó khăn tại các vùng lõi nghèo, lõi khó khăn; đồng thời thu hẹp chênh lệch phát triển giữa các vùng, miền, nhóm dân cư, nhất là vùng dân tộc thiểu số ở miền núi so với vùng khác.

Chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia (CTMTQG) xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2026 - 2035 đã được Chính phủ trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 10. Nội dung chương trình gồm 2 hợp phần, trong đó, hợp phần thứ hai là các nội dung đặc thù phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Hợp phần này gồm 5 nhóm nội dung, là những chính sách đặc thù riêng, được đầu tư bổ sung cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi cùng các đối tượng có liên quan. 

Góp ý hoàn thiện dự thảo Nghị quyết của Quốc hội, đại biểu Cầm Hà Chung - Đoàn ĐBQH tỉnh Phú Thọ nêu rõ, đây là Chương trình có quy mô lớn, phạm vi rộng, liên quan trực tiếp đến mục tiêu phát triển bền vững quốc gia, đặc biệt đối với khu vực nông thôn, vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Qua đối chiếu với thực tiễn triển khai giai đoạn 2021 - 2025, đại biểu nhận thấy, nếu không thiết kế rõ ràng cấu trúc từng hợp phần sẽ dễ làm mờ tính đặc thù của hợp phần phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Bởi hợp phần này là sự tiếp nối triển khai của hơn 118 chính sách với 10 dự án thành phần trong giai đoạn trước, với đối tượng thụ hưởng, cơ chế tài chính, phương thức hỗ trợ, mục tiêu ưu tiên và phương pháp tổ chức rất khác biệt so với hai lĩnh vực còn lại. 

Chính vì vậy, việc gộp mà không làm rõ cấu trúc sẽ gây khó khăn trong phân bổ nguồn lực, xác định trách nhiệm chủ trì, kiểm tra, giám sát, đặc biệt là giải ngân vốn đầu tư, giải quyết các vấn đề đặc thù của vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Theo đại biểu, đây là khu vực có nhiều khó khăn mang tính lịch sử, tồn tại kéo dài qua nhiều thế hệ, nhiều cộng đồng dân tộc thiểu số còn gặp thách thức về đất ở, đất sản xuất, sinh kế, nhà ở, nước sạch, văn hóa, truyền thống và an ninh khu vực biên giới. 

Do đó, đại biểu đề nghị mục tiêu tổng quát trong dự thảo Nghị quyết cần diễn đạt theo hướng phát triển toàn diện khu vực đồng bào dân tộc thiểu số miền núi; bảo đảm tính đặc thù, có mục tiêu, nhiệm vụ, tiêu chí và cơ chế tổ chức thực hiện phù hợp. Mục tiêu phải giải quyết căn cơ, toàn diện những khó khăn lịch sử và các vùng lõi nghèo, lõi khó khăn tồn tại kéo dài tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi; đồng thời thu hẹp chênh lệch phát triển giữa các vùng, miền, nhóm dân cư, nhất là vùng dân tộc thiểu số ở miền núi so với các vùng khác; củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc, nâng cao niềm tin của đồng bào các dân tộc đối với Đảng và Nhà nước; giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa tốt đẹp của cộng đồng các dân tộc thiểu số. 

"Bổ sung như vậy sẽ giúp Chương trình giữ được tính tích hợp nhưng vẫn bảo đảm sự tập trung, phù hợp với đặc thù đối tượng và phù hợp với kinh nghiệm trong triển khai các Chương trình hướng tới nhóm yếu thế thời gian qua, đồng thời tạo định hướng rõ ràng hơn cho cơ quan chủ trì, các địa phương và lực lượng tổ chức thực hiện chương trình", đại biểu khẳng định.

Tại điểm a khoản 4 Điều 1 dự thảo Nghị quyết quy định nguyên tắc tập trung ưu tiên nguồn lực đầu tư cho các xã nghèo, vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Bày tỏ đồng tình với nguyên tắc này, nhưng đại biểu cho rằng nếu không quy định rõ cơ cấu phân bổ theo từng hợp phần thì việc thực hiện sẽ gặp khó khăn, đặc biệt là với hợp phần phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, nơi phần lớn địa phương không có khả năng cân đối ngân sách và rất khó đáp ứng yêu cầu vốn đối ứng.

Vì vậy, đại biểu đề nghị bổ sung nguyên tắc cơ cấu vốn ngân sách Trung ương và ngân sách địa phương được xác định theo từng hợp phần của chương trình. Trong đó đối với hợp phần phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, ngân sách Trung ương giữ vai trò quyết định.

Đề cập tới trách nhiệm của các cơ quan trong tổ chức thực hiện, ĐBQH Cầm Hà Chung cho rằng dự thảo Nghị quyết cần bổ sung rõ cơ chế phối hợp để đảm bảo trách nhiệm và tính đồng bộ, tránh tình trạng vừa thừa, vừa thiếu trách nhiệm, đây cũng chính là hạn chế nổi bật trong giai đoạn 2021 - 2025.

Tại khoản 2 Điều 2 dự thảo Nghị quyết, đại biểu đề nghị bổ sung nội dung Thủ tướng Chính phủ quy định cụ thể cơ chế phối hợp giữa các bộ, ngành, đặc biệt là cơ quan chủ trì từng hợp phần với các cơ quan liên quan, bảo đảm chỉ đạo thống nhất, điều hành đồng bộ, không chồng chéo, phân định rõ trách nhiệm trong tổ chức thực hiện, kiểm tra, giám sát và giải ngân nguồn lực.

Về giám sát việc thực hiện, để Chương trình thực sự minh bạch, hiệu quả, theo đại biểu Cầm Hà Chung, cần phát huy mạnh mẽ vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các đoàn thể chính trị - xã hội và cộng đồng dân cư. Vì vậy, tại Điều 4 dự thảo Nghị quyết, đại biểu kiến nghị bổ sung nội dung Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các đoàn thể chính trị và cộng đồng dân cư không chỉ thực hiện giám sát mà còn tham gia, theo dõi quá trình thực hiện mục tiêu, nhiệm vụ và sử dụng nguồn lực của Chương trình; kịp thời phát hiện, kiến nghị xử lý bất cập, sai phạm trong quá trình tổ chức triển khai thực hiện.

"Quy định này vừa phù hợp với Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở, vừa tăng tính minh bạch, tạo sự đồng thuận và đưa người dân trở thành chủ thể giám sát, chủ thể thụ hưởng các thành quả của Chương trình", đại biểu nhấn mạnh.