Trà Shan Tuyết Suối Giàng, từ vị thuốc quý đến sản vật “5 cực” thúc đẩy kinh tế địa phương

Những cây chè Shan Tuyết đã là phương thuốc quý, gắn bó với người dân tộc H’Mông từ những ngày đầu tiên du cư đến khu vực Tây Bắc. Những lá trà mọc trên những vách đá cheo leo có thể giúp chữa được căn bệnh sốt rét và bệnh ngoài da, giúp người sử dụng cảm thấy khỏe khoắn, minh mẫn lạ thường.

Cây chè đó với dân tộc H’Mông quý đến nỗi, họ lưu truyền lại truyền thuyết rằng thực chất nguồn gốc của cây chè chính là hạt thuốc quý của tiên nữ (Tiếng Mông gọi là: Gâux Njuôz) gieo hạt từ xa xưa, lớn lên hấp thụ sinh khí của đất trời Tây Bắc rồi trở thành cây thuốc bảo vệ cho cuộc sống của bà con nơi đây.

Cây chè Shan Tuyết cổ thụ tại xã Suối Giàng, huyện Văn Chấn

Tiềm năng kinh tế của lá chè Shan Tuyết

Qua lời chia sẻ của Anh Đặng Thái Sơn, quản lý tại Không gian Văn hóa Chè Suối Giàng, cây chè Shan Tuyết trước đây vốn chỉ dược dùng để bà con dân tộc H’Mông chữa bệnh. Mãi tới những năm 1990, người dân mới biết tới và tận dụng những tiềm năng, giá trị kinh tế của lá chè. Tuy vậy, các phương thức khai thác vẫn chỉ dừng lại ở mức nhỏ lẻ, manh mún, rất khó khăn trong việc tìm kiếm khách hàng và bảo đảm được kế sinh nhai cho người dân. 

Mọi thứ chỉ dần thay đổi vài năm trở lại đây, với sự tập trung đầu tư vào hạ tầng du lịch của tỉnh Yên Bái. Cụ thể là với sự xuất hiện của mô hình hợp tác xã và mô hình không gian văn hóa trà Suối Giàng, được các đơn vị đầu tư xây dựng. Cũng từ đó mà cách làm kinh tế từ lá chè Shan Tuyết của người dân đã có sự thay đổi.

Anh Đặng Thái Sơn, quản lý tại Không gian Văn hóa Chè Suối Giàng

Trước đây, đồng bào dân tộc H’Mông tại Suối Giàng chủ yếu làm trà sao truyền thống. Tuy vậy, việc tiêu thụ trà sao gặp tương đối nhiều khó khăn do tệp khách hàng, du khách tới mua còn hạn chế, khiến cho số lượng trà sao tồn đọng nhiều. Hiểu được khó khăn đó của bà con, thông qua mô hình không gian văn hóa trà Suối Giàng, nhóm anh Sơn đã hướng dẫn, hỗ trợ người dân trong việc gia tăng giá trị của sản phẩm bằng cách làm đa dạng các loại trà. Bên cạnh trà sao, bà con dân tộc còn phát triển thêm trà lên men, giúp cho hương vị của trà được lưu giữ cũng như bảo quản lâu hơn. Điều này đã khiến cho phân khúc khách hàng được mở rộng, bởi các loại trà lên men như Hồng trà rất dễ uống và phù hợp với hầu hết các tập du khách cả trong nước lẫn quốc tế.

Anh Sơn tâm sự: “Bọn anh đồng hành cùng bà con làm trà, đưa văn hóa trà mới, kết hợp văn hóa trà và văn hóa bản địa, cái cốt lõi là gắn kết và tạo được câu chuyện đằng sau lá trà để thu hút du khách.”

Sự thay đổi trong đời sống, tư duy làm du lịch của đồng bào H’Mông

Không chỉ khai thác, phát triển thêm các sản phẩm mới từ lá chè Shan Tuyết, thay đổi rõ rệt, nổi bật hơn cả chính là tư duy làm du lịch của người dân nơi đây. Người dân giờ đây đã biết lồng ghép những câu chuyện, những giá trị văn hóa bản địa đặc sắc bên cạnh chén trà, cùng các đơn vị du lịch tạo ra các không gian văn hóa phòng trà, góp phần quảng bá mạnh mẽ bản sắc, hình ảnh địa phương.

Đồng bào người Mông thu hoạch lá chè Shan Tuyết

Các mô hình du lịch về ăn uống, lưu trú tại khu vực cũng có sự phát triển. Đồng bào dân tộc H’Mông trước đây không xây nhà vệ sinh và ưu tiên dùng chăn đệm màu tối, ít giặt giũ, vệ sinh. Giờ đây họ đã biết xây nhà vệ sinh trong các phòng cho du khách, chú trọng đến việc giữ gìn vệ sinh, giặt chăn ga gối đệm thường xuyên, đem lại những trải nghiệm tốt hơn cho du khách.

Người dân giờ đây cũng cởi mở hơn trong việc giao thương, buôn bán với du khách. Từ con lợn, con gà đến các loại nông sản thường xuyên được người dân bán cho khách du lịch vào cuối tuần, các dịp lễ tết. Các đội văn nghệ cũng được hình thành để giới thiệu văn hóa cho du khách. Đời sống vật chất, tinh thần của đồng bào người H’Mông cũng từ đó được cải thiện rõ rệt.

Nhiều ta vẫn hay gọi vui trà Shan Tuyết Suối Giàng là trà “5 cực”. Đó là “cực khổ” khi trồng và thu hái; “cực sạch” vì khí hậu núi cao trong lành, cây sinh trưởng tự nhiên; “cực hiếm” vì sản lượng ít; “cực ngon” vì đủ các tiêu chí đỉnh cao trong mỗi chén trà; “cực đắt” vì bốn “cực” vừa nêu. 

Trong những năm qua, sản vật “5 cực” này đã trở thành điểm tựa về kinh tế, xóa đói giảm nghèo và tạo ra rất nhiều thay đổi tích cực các hộ gia đình đồng bào H’Mông tại xã Suối Giàng. Trà Shan Tuyết Suối Giàng đã ngày càng có sự phát triển về giá trị thương hiệu và sản phẩm, có mặt ở các thị trường khó tính như: Nhật Bản, Đài Loan, Hà Lan, Đức,..., hướng đến phấn đấu xây dựng sản phẩm OCOP đạt tiêu chuẩn 5 sao; đồng thời thu hút và tăng trưởng du lịch. 

Chắc chắn trong tương lai, những cây chè Shan tuyết sẽ tiếp tục tạo ra giá trị và thay đổi cuộc sống của đồng bào H’Mông tại Suối Giàng, giống như cách nó đã gắn bó, bảo vệ họ hàng trăm năm qua.

Hồ Việt Khánh, Bùi Anh Quân, Phạm Nhật Hoàng

 Nhóm tác giả sinh viên K41- Thông tin đối ngoại- khoa QHQT - Học viện Báo chí và Tuyên truyền