Khuyến nông thời chuyển đổi xanh: Đưa tri thức đến từng thửa ruộng, từng bàn tay nông dân

Trong dòng chảy phát triển nông nghiệp hiện đại, khuyến nông, tưởng chừng chỉ là công tác tuyên truyền kỹ thuật đang được khoác lên mình tầm vóc mới: trở thành hạt nhân tri thức cho quá trình chuyển đổi xanh, đổi mới sáng tạo và phát triển bền vững của nền nông nghiệp Việt Nam. Quyết định phê duyệt Chiến lược phát triển khuyến nông đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 mới được Bộ Nông nghiệp và Môi trường ban hành ngày 16/10/2025 đã mở ra một hành trình mới, nơi người nông dân không chỉ là “người làm”, mà là người học, người sáng tạo và người làm chủ.

Từ hỗ trợ kỹ thuật đến đồng hành phát triển

Nếu như trước đây, khuyến nông chủ yếu mang tính “hướng dẫn kỹ thuật”, thì chiến lược mới đã xác định: nông dân là trung tâm, là chủ thể của mọi hoạt động phát triển nông nghiệp. Khuyến nông trở thành cầu nối giữa tri thức khoa học - công nghệ - thị trường, giúp nông dân tổ chức sản xuất theo chuỗi giá trị, áp dụng chuyển đổi số và phát triển nông nghiệp xanh, nông nghiệp tuần hoàn.

Ba quan điểm lớn được nêu trong chiến lược cho thấy sự chuyển mình sâu sắc: (1) Khuyến nông là công cụ của đổi mới sáng tạo trong nông nghiệp, gắn với tăng trưởng xanh và phát thải thấp. (2) Đổi mới toàn diện tư duy khuyến nông, từ “truyền đạt kỹ thuật” sang “cung cấp tri thức, hướng dẫn kỹ năng, kết nối thị trường”. (3) Phát triển khuyến nông chuyên nghiệp, đẩy mạnh xã hội hóa và hợp tác công tư, để mọi thành phần, từ viện nghiên cứu, doanh nghiệp, đến người dân - cùng tham gia trong một hệ sinh thái tri thức mở.

Chiến lược từ nay đến năm 2030 công tác khuyến nông phải chuyên nghiệp, nông dân thông minh, theo đó Bộ Nông nghiệp và Môi trường đặt ra những mục tiêu rất cụ thể, thể hiện quyết tâm hiện đại hóa khuyến nông: 100% cán bộ khuyến nông được chuẩn hóa chức danh nghề nghiệp và bồi dưỡng về kinh tế, thị trường, chuyển đổi số; 100% nông dân trong các chuỗi liên kết vùng nguyên liệu được đào tạo bài bản về quy trình sản xuất, tiêu chuẩn và quản trị thị trường; Tất cả mô hình khuyến nông có vốn ngân sách nhà nước được quản lý trên hệ thống số hóa, và hơn 50% lớp tập huấn được tổ chức trực tuyến; Trên 70% xã vùng khó khăn xây dựng được mô hình khuyến nông giảm nghèo bền vững, giúp nông dân nghèo có sinh kế ổn định.

Không chỉ dừng lại ở việc “truyền dạy”, khuyến nông giờ đây còn hướng tới việc “cộng tác”. Nông dân không còn là người thụ động tiếp thu, mà là đối tác học tập và sáng tạo trong chuỗi giá trị nông nghiệp.

Chiến lược khuyến nông mới hướng tới một tầm nhìn xa hơn, đến năm 2050, khi Việt Nam sẽ có một hệ thống khuyến nông thông minh, hiện đại và hội nhập quốc tế. Đó là một mạng lưới tri thức số hóa, nơi: Nông dân có thể tiếp cận dịch vụ tư vấn kỹ thuật, học liệu, và kết nối thị trường ngay trên nền tảng khuyến nông số quốc gia; Cán bộ khuyến nông trở thành “chuyên gia tư vấn phát triển nông nghiệp” thực thụ, có khả năng sử dụng công nghệ cao, trí tuệ nhân tạo và dữ liệu lớn (AI, Big Data) trong quản lý sản xuất; Các doanh nghiệp, viện nghiên cứu, tổ chức quốc tế cùng chung tay tạo nên một hệ sinh thái hợp tác công tư năng động, gắn với đổi mới sáng tạo, chuyển đổi xanh và giảm phát thải. Đó không chỉ là tầm nhìn của khuyến nông, mà là hình ảnh của nông nghiệp Việt Nam trong tương lai - nơi tri thức, công nghệ và con người hòa quyện trong một nền sản xuất bền vững, hài hòa với thiên nhiên.

Sáu nhiệm vụ trọng tâm - sáu trụ cột đổi mới

Chiến lược xác định sáu nhóm nhiệm vụ lớn làm nền tảng cho chặng đường phát triển khuyến nông: (1) Hoàn thiện cơ chế, chính sách khuyến nông: Rà soát, bổ sung chính sách khuyến khích xã hội hóa, hợp tác quốc tế, và thu hút đầu tư tư nhân vào lĩnh vực khuyến nông. (2) Phát triển nguồn nhân lực: Xây dựng đội ngũ cán bộ khuyến nông chuyên nghiệp, tâm huyết, am hiểu công nghệ và thị trường; đồng thời hình thành lực lượng khuyến nông cộng đồng ở từng địa phương. (3) Đào tạo nông dân chuyên nghiệp: Nâng cao năng lực sản xuất theo hướng nông nghiệp sinh thái, kinh tế tuần hoàn, và phát triển “nông dân khởi nghiệp - nông dân sáng tạo”. (4) Chuyển giao và ứng dụng khoa học - công nghệ tiên tiến: Đưa công nghệ sinh học, tự động hóa, và chuyển đổi số vào sản xuất; hình thành các mô hình nông nghiệp thông minh, nông nghiệp kết hợp du lịch, nông nghiệp hữu cơ và tuần hoàn. (5) Khuyến nông giảm nghèo, thích ứng biến đổi khí hậu: Hỗ trợ vùng khó khăn phát triển mô hình sinh kế, sản phẩm OCOP và đặc sản bản địa; bảo tồn văn hóa dân tộc, thúc đẩy bình đẳng trong tiếp cận tri thức nông nghiệp. (6) Chuyển đổi số trong khuyến nông: Xây dựng hệ thống dữ liệu, ứng dụng AI, mô phỏng canh tác, video tương tác và trợ lý ảo giúp nông dân học tập mọi lúc, mọi nơi. Điểm nhấn đặc biệt của chiến lược là tính mở và tính nhân văn. Khuyến nông không chỉ là công cụ kỹ thuật, mà là cơ chế trao quyền cho người nông dân giúp họ làm chủ tri thức, tổ chức sản xuất theo thị trường và gắn kết với công nghệ mới.

Trong bối cảnh Việt Nam đẩy mạnh tăng trưởng xanh và giảm phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, khuyến nông chính là hạt nhân lan tỏa lối sống xanh, sản xuất sạch và tư duy kinh tế tuần hoàn trong cộng đồng nông thôn. Mỗi cán bộ khuyến nông, mỗi nông dân trở thành “đại sứ xanh” của sự thay đổi.

Từ những cánh đồng lúa ở đồng bằng đến nương chè miền núi, từ làng nghề truyền thống đến trang trại công nghệ cao, khuyến nông sẽ là nhịp cầu nối liền tri thức và thực tiễn, giúp nông dân Việt Nam tự tin bước vào kỷ nguyên mới: kỷ nguyên nông nghiệp tri thức, số hóa và bền vững.

Chiến lược khuyến nông đến năm 2030, tầm nhìn 2050 không chỉ là bản kế hoạch hành động, mà còn là lời cam kết về tương lai nông nghiệp Việt Nam, nơi tri thức là sức mạnh, người nông dân là trung tâm và phát triển xanh là con đường tất yếu.