Nhu cầu về nước ngày càng tăng, tại nhiều quốc gia trên thế giới, tài nguyên nước bị khai thác quá mức, vượt quá khả năng của nguồn nước. Hơn nữa, do tác động của biến đổi khí hậu, tình trạng khan hiếm nước càng thêm trầm trọng. Nhằm hạn chế cũng như chống thất thoát nước, đồng thời tăng cường quản lý tài nguyên nước, nhiều quốc gia đã áp dụng những chính sách cải cách, đổi mới trong công tác quản lý và quản trị về nước.
Ấn Độ: Phát triển bền vững nguồn nước ngầm
Báo cáo do Bộ Quản lý Ấn Độ công bố, tổng hợp dữ liệu từ 24 bang trên toàn quốc cho thấy, 21 thành phố của Ấn Độ, bao gồm thủ đô New Delhi, TP. Bengaluru và Hyderabad sẽ không còn nước ngầm và khoảng 40% dân số Ấn Độ thậm chí không có nước uống vào năm 2030. Nguồn nước ngầm, cung cấp gần một nửa nguồn nước cho Ấn Độ hiện nay, đang cạn kiệt với tốc độ đáng báo động. Ngoài ra, gần 70% nguồn nước hiện tại của Ấn Độ bị nhiễm bẩn. Việc không thể tiếp cận nguồn nước sạch cướp đi sinh mạng của khoảng 200.000 người mỗi năm tại nước này. Do thiếu cơ sở xử lý nước, nguồn nước bẩn từ các thành phố thường bị đổ thẳng ra các dòng nước vốn là nguồn nước uống của khu vực nông thôn.
Tình hình nghiêm trọng hơn đối với những người ở các vùng sâu và nông nghiệp, bởi tình trạng khô hạn và nạn vắt kiệt nguồn nước ngầm cho việc tưới tiêu. Chính sách ở một số bang như miễn phí điện hoặc hỗ trợ tài chính cho nông dân khai thác nước ngầm dẫn đến việc lãng phí và khai thác quá mức nguồn nước. Bên cạnh đó, hệ thống quản lý kém hiệu quả góp phần lớn vào cuộc khủng hoảng hiện nay của Ấn Độ. Theo các chuyên gia, Ấn Độ cần giải pháp bền vững để giải quyết cuộc khủng hoảng nước và đòi hỏi một chiến lược sáng tạo dựa trên những giả định về các vấn đề liên quan đến nước. Không nên xem quản lý nước là mục đích cuối cùng cần đạt được mà nên xem nó là một phương tiện để đạt được mục đích, đó là BVMT và phát triển KT-XH. Từ đó, các mô hình sử dụng nước sẽ thay đổi đáng kể, gián tiếp có thể thấy thông qua sự thay đổi trong nông nghiệp, năng lượng và sử dụng đất.
Đối với Ấn Độ, vấn đề bắt đầu từ những năm 1970, khi các nhà tài trợ chính đã khuyến khích Chính phủ cấp điện miễn phí cho nông dân để tưới tiêu. Các khoản trợ cấp được quản lý vào thời điểm đầu đó đã giúp đạt được các mục tiêu của họ trong việc thúc đẩy sản xuất lương thực ở các tiểu bang như: Punjab, Haryana, Rajasthan, Gujarat, và Maharashtra. Nhưng chính sách sau đó là bỏ ưu đãi này cho nông dân để hạn chế lượng nước họ bơm. Vì vậy, người nông dân phải đầu tư lắp đặt các máy bơm, họ đã làm theo cách này và kết quả là hiện nay có tổng 23 triệu máy bơm nước.
Sự đầu tư lãng phí này đã gây hậu quả nghiêm trọng đến mực nước ngầm, khiến mực nước ngày suy giảm sâu hơn nữa. Theo Trung tâm quản lý nước, lượng điện cần để bơm nước ở Ấn Độ đã tăng gấp đôi, thậm chí đã tăng gấp ba lần - chỉ trong một thập kỷ qua, độ sâu để bơm nước từ các giếng từ 10 - 15 m (32 - 50 feet) đã tăng lên 200 - 400 m (650 - 1300 feet). Độ sâu càng tăng đòi hỏi công suất tăng 3 - 4 lần cho mỗi lần bơm.
Trước tình hình này, Bộ Quản lý tài nguyên nước Ấn Độ đã có quan điểm để phát triển bền vững nước ngầm cho hoạt động tưới tiêu, tuy nhiên, chính sự hỗ trợ giá điện của nhà nước đang là áp lực lớn để ngành điện ngăn chặn tình trạng bơm nước tràn lan, tự phát như hiện nay. Ngành nước có mối quan hệ tương tác trong sự phát triển của ngành năng lượng và các ngành khác, do vậy, cần có sự phối hợp liên ngành của các tổ chức, các vấn đề quản lý nước trên thế giới mới có thể được giải quyết hiệu quả.
Trung Quốc: Đối phó với các thách thức về khan hiếm và ô nhiễm nguồn nước
Phát triển kinh tế nhanh chóng của Trung Quốc trong 30 năm qua đã gây ảnh hưởng lớn về nguồn nước, chất lượng nước cũng như môi trường. Thiếu nước là hiện tượng xảy ra phổ biến tại hàng trăm thành phố ở Trung Quốc, đặc biệt là ở miền Bắc. Tại Trung Quốc, khoảng 60% lượng nước sử dụng là cho nông nghiệp. Một số lượng lớn các con sông ở Trung Quốc và hệ thống nước dưới đất đã bị khai thác quá mức.
Theo đánh giá của Bộ BVMT Trung Quốc cho thấy, chất lượng nước vẫn tiếp tục xấu đi, nguồn nước ngầm tại hơn 60% các thành phố chính đã được xếp vào loại “xấu đến rất xấu” và chất lượng nước của một phần tư các sông trọng điểm không thích hợp cho việc sử dụng nước của người dân.
Trong thập kỷ vừa qua, tầm quan trọng của việc sử dụng nước và chất lượng nước bền vững tới nền kinh tế và y tế của Trung Quốc đã trở nên rõ ràng và giờ đây đã trở thành ưu tiên cao của Chính phủ Trung Quốc. Năm 2015, Kế hoạch hành động nhà nước về phòng chống ô nhiễm nước được coi là kế hoạch mạnh mẽ nhất để giải quyết các vấn đề về chất lượng nước, trong đó, đề cập đến các tác động bất lợi và tính nguy hại của ô nhiễm nước, từ đó đưa ra chương trình mang tính tham vọng về các hoạt động tăng cường quá trình làm sạch môi trường nước sau suy thoái. Bản Kế hoạch đưa ra các phương án để làm giảm mức độ ô nhiễm nguồn nước và cải thiện chất lượng nước uống tại các thành phố. Các chương trình làm sạch nguồn nước sẽ hướng đến các ngành công nghiệp chính (bao gồm ngành sản xuất giấy, than cốc, phân bón, kim loại màu, dược phẩm, thuốc trừ sâu và sản xuất thuộc da) với hướng giải quyết là “tạm ngừng sản xuất hoặc đóng cửa” các cơ sở sản xuất. Điều này rõ ràng là một biện pháp mạnh mẽ, minh họa cho xung đột hiện nay giữa chất lượng nước và phát triển sản xuất.
Để đưa ra một vài áp lực làm giảm nguồn cấp nước hiện có, các cơ quan chức năng sẽ tiếp tục tìm cách cải thiện hiệu quả việc sử dụng nước tưới trong nông nghiệp. Họ sẽ tìm cách cải thiện tái sử dụng nước thải công nghiệp và khai thác mỏ cũng như tăng cường sử dụng công nghệ khử mặn. Để thực hiện điều này một cách hiệu quả sẽ là một công việc rất lớn và hết sức phức tạp. Một phần của công việc này sẽ liên quan đến vai trò lớn hơn về giá nước trong các thành phố và các chính sách về xả nước thải. Kế hoạch hành động đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ, ngành quốc gia. Sự phối hợp chặt chẽ giữa trung ương và các cấp chính quyền địa phương cũng sẽ rất quan trọng để đạt được kết quả.
Việc chuyển nước bằng các tuyến đường ống nước Bắc - Nam và các nhánh của nó đến các tỉnh phía Bắc bao gồm các thành phố như Bắc Kinh, Thiên Tân sẽ giúp cải thiện đáng kể tình trạng khan hiếm nước tại các khu vực đó. Các tuyến đường ống phía Đông và trung tâm hiện cũng đang hoạt động. Tuy nhiên, dự án có kinh phí hơn 80 tỷ USD này lại tạo ra những lo ngại mới về mặt môi trường cũng như nguồn nước cho khu vực miền Nam.
Trong tương lai, việc áp dụng công nghệ khử muối và nhà máy xử lý nước tiên tiến sẽ đóng vai trò quan trọng hơn trong việc cung cấp nguồn nước uống chất lượng cho các tỉnh phía Bắc Trung Quốc, nhưng quy mô công việc này sẽ mang lại những thách thức vô cùng lớn (Trung Quốc hiện có khoảng hơn 700 triệu người sống ở các khu vực đô thị và con số này sẽ tiếp tục tăng nhanh trong những năm tới). Cải thiện việc sử dụng nước hiệu quả trong nông nghiệp, đặc biệt là tưới tiêu nông nghiệp sẽ đóng vai trò quan trọng để cho phép năng suất nông nghiệp cao hơn bên cạnh việc giảm thiểu lượng nước sử dụng.
Trung Quốc đang đứng ở “ngã tư” giữa việc sử dụng nước và chất lượng nước. Ngay cả các chiến dịch hành động lớn đang được thực hiện cũng phải mất hàng thập kỷ để thực hiện đầy đủ. Sự kiên trì cùng với việc tuân thủ và thực thi mạnh mẽ, nỗ lực phối hợp ở các khu vực công, thay đổi văn hóa trong khu vực doanh nghiệp, sự lãnh đạo mạnh mẽ của Chính phủ là những yếu tố cần thiết để đạt được kết quả trong việc giải quyết những thách thức liên quan đến khan hiếm và ô nhiễm nguồn nước.
HỒNG TƯƠI
Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn
Những thách thức và hạn chế trong công tác phòng ngừa và ứng phó sự cố môi trường đã cho thấy sự cần thiết của các giải pháp thực tiễn, hiệu quả và phù hợp với đặc thù Việt Nam. Kỳ 2 sẽ giới thiệu các mô hình ứng phó hiệu quả, các trang thiết bị chuyên dụng, mạng lưới trạm ứng phó và chương trình đào tạo nhân lực do Trung tâm SOS Môi trường triển khai, giúp doanh nghiệp và địa phương chủ động hơn trong việc bảo vệ môi trường và sức khỏe cộng đồng.
Tác động tiêu cực của tình trạng nước biển dâng đang ngày càng rõ rệt, khi nhiều hòn đảo trên thế giới dần bị nhấn chìm, người dân buộc phải rời bỏ quê hương do nhà của họ không còn là nơi trú ngụ an toàn. Cộng đồng quốc tế chưa thể giải bài toán này.
Theo một nghiên cứu mới công bố của Đại học Monash (Australia), việc tăng độ phủ cây xanh tại các đô thị lên 30% có thể giúp ngăn chặn hơn 1,1 triệu ca tử vong do nắng nóng trên toàn cầu trong giai đoạn 2000-2019.
Theo các chuyên gia, các mô hình kinh tế trước đây đã đánh giá thấp tác động của hiện tượng nóng lên toàn cầu, với một nghiên cứu mới cho thấy nếu thế giới nóng lên 4 độ C sẽ khiến một người trung bình nghèo hơn 40% - tức tăng gần gấp 4 lần so với một số ước tính trước đó.
Cơ quan Giám sát Sông băng thế giới ước tính rằng, kể từ năm 2020, lượng băng tan hằng năm tương đương với lượng nước tiêu thụ trên toàn cầu trong 30 năm.
Tình trạng ô nhiễm không khí đang trở thành một vấn đề nhức nhối tại các thành phố lớn trên thế giới, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng và môi trường. Mức độ bụi mịn và khí thải từ phương tiện giao thông ngày càng gia tăng, khiến nhiều người phải đối mặt với các bệnh hô hấp và suy giảm chất lượng cuộc sống.
