Net Zero là đạt được sự cân bằng giữa lượng khí nhà kính phát thải vào khí quyển và lượng được hấp thụ tại một giai đoạn bất kỳ. Để thực hiện mục tiêu này, cần sớm loại bỏ các dự án có mức phát thải lớn, gây ô nhiễm môi trường, đồng thời cần có các giải pháp về nguồn vốn đầu tư cho tăng tỷ trọng năng lượng tái tạo, giảm thiểu phát thải tại Việt Nam.
Báo cáo đặc biệt của IPCC chỉ ra rằng, nếu thế giới đạt Net Zero vào năm 2040 thì cơ hội hạn chế sự nóng lên ở mức 1,5ºC sẽ cao hơn đáng kể. Đỉnh phát thải càng sớm và càng thấp thì việc đạt Net Zero càng nhanh, giúp trái đất ít phụ thuộc vào việc loại bỏ carbon trong nửa sau thế kỷ.
Do vậy, Hội nghị COP26, tại Glasgow - Scotland, Vương quốc Anh (tháng 11/2021) được xem là cơ hội cuối cùng để cả thế giới thực hiện cam kết giới hạn sự nóng lên trên toàn cầu theo Hiệp định Paris. Có 4 vấn đề chính được đặc biệt quan tâm tại COP26, gồm: Giải pháp đạt được mục tiêu trung hòa khí thải carbon vào giữa Thế kỷ 21; đảm bảo duy trì mức tăng nhiệt độ toàn cầu ở dưới 1,5ºC trong giai đoạn công nghiệp hóa; bảo tồn hệ sinh thái tự nhiên; đảm bảo quỹ tài chính về BĐKH; Kế hoạch chi tiết thực hiện Hiệp định Paris 2015.
Hội nghị COP26 cũng đánh dấu lần đầu tiên vấn đề tổn thất và thiệt hại xuất hiện trong hiệp ước của một kỳ COP. Hiệp ước này thừa nhận BĐKH đã và sẽ tiếp tục gây tổn thất và thiệt hại. Khẳng định tính cấp thiết của việc mở rộng quy mô hành động và hỗ trợ, nếu phù hợp; bao gồm tài trợ, chuyển giao công nghệ và nâng cao năng lực, để thực hiện các phương pháp tiếp cận nhằm ngăn ngừa, giảm thiểu, giải quyết tổn thất và thiệt hại liên quan đến các tác động bất lợi của BĐKH.
Khái niệm Net Zero: Net Zero đạt được khi tổng lượng KNK do con người thải ra được cân bằng lại bằng cách loại bỏ các loại khí này ra khỏi khí quyển thông qua quá trình loại bỏ carbon. Đầu tiên và quan trọng nhất là lượng khí thải do con người thải ra (chẳng hạn như khí thải từ các phương tiện và nhà máy sử dụng nhiên liệu hóa thạch) phải được giảm càng gần 0 càng tốt. Sau đó, các KNK còn lại cần được cân bằng với một lượng carbon tương đương bị loại bỏ, có thể thông qua các hoạt động như phục hồi rừng hoặc sử dụng công nghệ thu giữ không khí trực tiếp (DACS). Đạt Net Zero cũng giống như đạt “sự trung hòa về khí hậu”.
Lộ trình thực hiện Net Zero: Thông tin khoa học mới nhất cho thấy, để đạt được mục tiêu Thỏa thuận Paris đòi hỏi Net Zero cần đạt được theo mốc thời gian sau:
Trường hợp giới hạn sự nóng lên toàn cầu ở 1,5ºC, lượng Net Zero đối với khí CO2 cần đạt được trong khoảng thời gian từ năm 2044 - 2052 và tổng lượng phát thải KNK buộc phải duy trì ở mức 0 từ năm 2063 - 2068. Nếu đạt Net Zero sớm hơn các mốc này thì chắc chắn tránh được rủi ro nhiệt độ tăng quá 1,5ºC.
Trường hợp giới hạn sự nóng lên toàn cầu ở mức 2ºC, cần đạt Net Zero đối với lượng phát thải CO2 vào năm 2070 (với 66% khả năng giới hạn sự ấm lên ở 2ºC) đến năm 2085 (với 50-66% khả năng). Tổng lượng phát thải KNK cần đạt Net Zezo vào cuối thế kỷ hoặc sớm hơn.
Điều này không có nghĩa là tất cả các quốc gia cần đạt Net Zero cùng lúc nhưng cơ hội hạn chế sự nóng lên ở mức 1,5ºC phụ thuộc vào việc nguồn phát thải cao nhất đạt Net Zero sớm bao lâu. Các quốc gia giàu có hơn, phát thải cao hơn được đề xuất thực hiện Net Zero sớm hơn.
Điều quan trọng nữa là khung thời gian để đạt Net Zero khác nhau đối với khí CO2 và khí CO2 kết hợp với các loại KNK khác như metan, oxit nitơ và flo. Đối với khí thải không phải CO2, thời hạn Net Zero sẽ muộn hơn vì một số loại khí thải này khó loại bỏ hơn dù chúng làm nhiệt độ tăng cao nhanh và có khả năng đẩy nhiệt độ vượt qua ngưỡng 1,5ºC trong thời gian ngắn. Các quốc gia cần xác định rõ liệu mục tiêu Net Zero chỉ bao gồm CO2 hay tất cả các loại KNK.
Điều kiện để đạt Net Zero: Điều kiện tiên quyết là chính sách, công nghệ và hành vi cần phải thay đổi đồng bộ. Chẳng hạn với kịch bản tăng không quá 1,5ºC, năng lượng tái tạo dự kiến cần cung cấp 70-85% điện năng vào năm 2050. Vấn đề sử dụng năng lượng hiệu quả và các giải pháp chuyển đổi nhiên liệu cũng rất quan trọng đối với ngành giao thông vận tải.
Ngoài ra, cải thiện hiệu quả sản xuất lương thực, cung cấp thực phẩm, ngăn phá rừng, phục hồi đất bạc màu và giảm thất thoát lương thực, chất thải cũng giảm đáng kể lượng phát thải.
Điều quan trọng là việc chuyển đổi cơ cấu và kinh tế để hạn chế sự nóng lên 1,5ºC phải được tiếp cận công bằng, nhất là với những người lao động gắn liền với các ngành công nghiệp carbon cao. Hiện nay, hầu hết các giải pháp công nghệ cần thiết đều sẵn có và ngày càng cạnh tranh về chi phí với các giải pháp thay thế carbon cao.
Các quốc gia thực hiện cam kết Net Zero: Nghiên cứu mới của Viện Tài nguyên Thế giới (WRI, 2021) chỉ ra rằng, để tránh những tác động xấu nhất tới khí hậu, lượng phát thải KNK toàn cầu cần giảm một nửa vào năm 2030 và đạt Net Zero vào giữa thế kỷ này. Nhiều quốc gia trên thế giới, bao gồm các nền kinh tế lớn như Trung Quốc, Hoa Kỳ, Liên minh châu Âu cũng bày tỏ ủng hộ “Net Zero” và cam kết thực hiện tại COP26.
Bhutan là nước đầu tiên đặt mục tiêu Net Zero vào năm 2015 và hiện có hơn 50 quốc gia, chiếm hơn một nửa lượng khí thải toàn cầu cùng cam kết Net Zero bao gồm các nền kinh tế lớn như Trung Quốc, Hoa Kỳ và Liên minh châu Âu. Tại COP26, Việt Nam đưa ra cam kết đặt mục tiêu Net Zero vào năm 2050. Cam kết này thể hiện sự chủ động, tích cực và trách nhiệm của Việt Nam trong cuộc chiến chống lại BĐKH toàn cầu, được thế giới đánh giá rất cao.
Đến nay, có 137 quốc gia, đại diện cho 88% tổng lượng phát thải thế giới, gồm các nước phát thải lớn như Mỹ, Trung Quốc và Ấn Độ đã cam kết hoặc hướng tới mục tiêu Net Zero. Mỗi quốc gia tự đặt ra mốc thời gian để đạt mục tiêu này, phần lớn là vào năm 2050, một số ít ngoại lệ vào năm 2035 và muộn nhất vào năm 2070.
Tại Anh, Chính phủ đã tuyên bố đạt Net Zero vào năm 2035 với mục tiêu giảm 78% lượng khí thải vào năm 2035 so với mức năm 1990. Theo đó, tất cả năng lượng sẽ đến từ các nguồn tái tạo. Một số biện pháp đã được công bố từ trước gồm: Cấm bán xe hơi chạy bằng xăng hay dầu trước năm 2030; tăng công suất điện gió ngoài khơi lên gấp bốn lần trước 2030; tăng sử dụng năng lượng hạt nhân; đầu tư vào năng lượng hydrogen có carbon thấp. Nước Anh đưa ra lộ trình, đến năm 2028, 600.000 máy bơm khí nóng sẽ được lắp đặt mỗi năm (máy bơm không khí nóng sẽ mang hơi nóng xung quanh tòa nhà đến hệ thống sưởi trung tâm); trồng cây xanh trên 30.000 ha mỗi năm cho tới 2025.
Tại Mỹ, sau khi nhậm chức vào tháng 1/2021, Tổng thống Joe Biden đã ký sắc lệnh hành pháp để đưa Mỹ quay lại Thỏa thuận Paris và đặt ra lộ trình ứng phó với vấn đề khí hậu ở trong và ngoài nước, đạt Net Zero trước năm 2050. Theo đó, Mỹ đưa ra cam kết vào năm 2030, Mỹ sẽ cắt giảm lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính từ 50 đến 52% so với mức của năm 2005, tăng gấp đôi so với mức cam kết dưới thời chính quyền của cựu Tổng thống Barack Obama.
Tháng 7/2021, EU công bố một trong những kế hoạch tham vọng nhất thế giới nhằm giảm phát thải carbon và hạn chế sử dụng nhiên liệu hóa thạch, biến các mục tiêu xanh trở thành hành động cụ thể ngay trong thập kỷ này. Theo đó, Ủy ban châu Âu đã nêu ra chi tiết lộ trình giúp 27 quốc gia của khối chinh phục mục tiêu chung là giảm lượng phát thải ròng KNK xuống 55% so với mức của năm 1990 vào năm 2030. Đây là một bước tiến hướng tới Net Zero vào năm 2050. Kế hoạch này đề xuất đánh thuế carbon đối với hàng hóa nhập khẩu phụ thuộc nhiều vào phát thải; cấm ô tô chạy bằng động cơ đốt trong vào năm 2035; trồng 3 tỷ cây xanh vào năm 2030 như một phần của nỗ lực loại bỏ 310 triệu tấn carbon khỏi không khí.
Tại Đông Nam Á, tính đến tháng 3/2021, Singapore, Việt Nam, Thái Lan, Brunei và Campuchia đã xây dựng mục tiêu “Đóng góp do quốc gia tự quyết định” (NDC). Có thể thấy, các quốc gia thành viên ASEAN ngày càng gia tăng nhận thức về tình trạng BĐKH toàn cầu. Điều này phản ánh trong các nỗ lực của các quốc gia trong việc đẩy nhanh mức giảm phát thải KNK toàn cầu và thích ứng khí hậu theo Thỏa thuận Paris. ASEAN ngày càng chủ động hơn trong việc xây dựng các sáng kiến phòng chống BĐKH trong nội khối như chuyển đổi sang năng lượng tái tạo, nông nghiệp và an ninh lương thực, bảo vệ rừng và sử dụng đất, quản lý rủi ro thiên tai.
Diệp Anh (lược ghi)
Trong hành trình bảo vệ môi trường sống, đội ngũ những nhà báo đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao nhận thức cộng đồng, lan tỏa các mô hình xanh thông qua các bài viết, tin tức, phóng sự. Trong đó có nhiều nhà báo nữ, những người đã và đang góp phần không nhỏ để mang đến những thông tin nhanh, chính xác, kịp thời đến với công chúng.
Thực hiện Chỉ thị số 20/CT-TTg ngày 12/7/2025 của Thủ tướng Chính phủ về một số nhiệm vụ cấp bách, quyết liệt ngăn chặn, giải quyết tình trạng ô nhiễm môi trường, UBND tỉnh Nghệ An ban hành Kế hoạch số 870/KH-UBND, ngày 16/10/2025 nhằm cụ thể hóa các nhiệm vụ, giải pháp, thiết lập trật tự, kỷ cương trong chấp hành pháp luật về bảo vệ môi trường trên địa bàn.
Giữa đại ngàn hùng vĩ, có những con người ngày đêm âm thầm “giữ hồn xanh” cho núi rừng, họ là cán bộ, nhân viên Ban quản lý rừng phòng hộ Tương Dương (Nghệ An). Không quản nắng mưa, gian khó, họ vẫn bám bản, bám rừng để bảo vệ từng cành lá, ngọn cây,…
Ngày 13/10, tại Khu liên hợp xử lý chất thải Nam Sơn (xã Trung Giã), UBND TP. Hà Nội phối hợp với Công ty CP Năng lượng Môi trường Thiên Ý Hà Nội tổ chức lễ khánh thành Nhà máy điện rác Sóc Sơn. Đây là công trình có quy mô lớn nhất Đông Nam Á, đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong công tác xử lý rác thải và phát triển kinh tế tuần hoàn của Thủ đô.
Thực hiện Kết luận chỉ đạo của Bí thư Thành ủy tại buổi khảo sát, kiểm tra tiến độ thực hiện dự án nạo vét, cải tạo môi trường và xây dựng hạ tầng rạch Xuyên Tâm, Chủ tịch UBND TP. Hồ Chí Minh chỉ đạo các sở, ngành và địa phương liên quan khẩn trương tháo gỡ vướng mắc, hoàn tất công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư dự án rạch Xuyên Tâm trong tháng 11/2025.
Ngày 3/10/2025, tại Hà Nội, Báo Văn hóa (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) phối hợp với Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá (Bộ Y tế) tổ chức Lễ phát động Chương trình Bảng xếp hạng “Khách sạn tiêu biểu không thuốc lá” lần thứ I - năm 2025.
