Đại biểu Quốc hội nêu rõ, các nước phát triển đã quản lý hạn ngạch tới từng tàu từ 20 - 30 năm nay, còn Việt Nam chưa thực hiện nên rất khó để gỡ "thẻ vàng", hoặc nếu gỡ được thì nguy cơ tái vi phạm vẫn cao. Do đó, đề xuất quy định về khai thác thuỷ sản theo hạn ngạch trong luật và giao Chính phủ quy định lộ trình, phương thức triển khai để tránh tình trạng gỡ thẻ vàng rồi lại bị áp trở lại.
Tại phiên thảo luận Tổ về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của 15 Luật trong lĩnh vực nông nghiệp và môi trường, các đại biểu Quốc hội (ĐBQH) nhấn mạnh về sự cần thiết nhằm hoàn thiện thể chế trong lĩnh vực này, giải phóng nguồn lực, khơi thông các "điểm nghẽn" để phục vụ phát triển kinh tế - xã hội bền vững, phù hợp với các định hướng chiến lược của Đảng và Nhà nước.
Quan tâm tới nội dung Điều 50 tại Luật Thuỷ sản quy định về giấy phép khai thác thủy sản, đại biểu Nguyễn Thanh Phương - Đoàn ĐBQH TP. Cần Thơ nêu rõ, Việt Nam bị Liên minh Châu Âu (EU) áp "thẻ vàng" về chống khai thác thủy sản bất hợp pháp, không khai báo và không theo quy định (IUU) từ năm 2017 đến nay. Bên cạnh đó, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính cũng đã nhấn mạnh quyết tâm trong năm 2025 phải gỡ được “thẻ vàng”, vậy nên cần chuẩn bị kỹ lưỡng để thực hiện.
Theo đại biểu, quy định của luật hiện hành về giấy phép khai thác thủy sản rất chi tiết, còn trong dự thảo Luật giao nội dung này cho Chính phủ quy định với lý do để linh hoạt, tránh phải sửa luật nhiều lần. Mặc dù thống nhất với quan điểm, nhưng đại biểu cho rằng nếu không quy định một số nguyên tắc lớn, những “điểm cứng” về giấy phép khai thác ngay trong luật sẽ “không ổn”. Do đó, cần phải có những điều khoản chính, còn nội dung chi tiết thì giao Chính phủ quy định, khi cần có thể điều chỉnh bằng nghị định sẽ hợp lý và thuận tiện hơn.
ĐBQH Nguyễn Thanh Phương cũng kiến nghị cơ quan soạn thảo nghiên cứu, cân nhắc có một điều, khoản quy định về việc khai thác thủy sản theo hạn ngạch. Lý giải về đề xuất trên, đại biểu cho biết, luật hiện hành cũng đã quy định có hạn ngạch, nhưng là hạn ngạch theo địa phương, tức là theo năng lực khai thác của từng tỉnh. Trong khi đó, ở nhiều nước phát triển, hạn ngạch lại được áp dụng theo từng tàu, từng nghề. Như ở châu Âu, Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha… quản lý hạn ngạch theo thời gian và sản lượng, tức là tàu được phép khai thác đến mức sản lượng nhất định hoặc trong bao nhiêu giờ thì phải dừng lại để đảm bảo nguồn lợi.
“Việc này không dễ làm ngay, nhưng với hệ thống giám sát hành trình tàu cá hiện nay, chúng ta cần từng bước tiếp cận. Các nước đã làm việc này 20 - 30 năm, còn Việt Nam chưa thực hiện nên rất khó để gỡ thẻ vàng, hoặc nếu có gỡ được thì nguy cơ tái vi phạm vẫn cao. Bởi bản chất thẻ vàng liên quan trực tiếp đến công tác quản lý. Ví dụ khai thác bất hợp pháp, khai thác không báo cáo… nếu không quản lý hạn ngạch tới từng tàu thì không thể có số liệu để báo cáo, không biết một ngày có bao nhiêu tàu đang khai thác và sản lượng bao nhiêu”, đại biểu Nguyễn Thanh Phương nhấn mạnh.
Do đó, để tránh tình trạng gỡ thẻ vàng rồi lại bị áp trở lại, đại biểu kiến nghị quy định trong luật về khai thác thuỷ sản theo hạn ngạch và giao Chính phủ quy định lộ trình, phương thức triển khai thực hiện. Mục tiêu là tiến tới quản lý hạn ngạch theo từng tàu, chứ không phải theo địa phương. Bởi địa phương cũng không thể quản lý được hết khi tàu hoạt động di chuyển qua nhiều vùng biển.
Cũng quan tâm đến vấn đề này, đại biểu Nguyễn Chu Hồi - Đoàn ĐBQH TP. Hải Phòng đánh giá việc đưa các quy định về IUU vào dự thảo Luật là bước đi kịp thời, nhưng mới dừng lại ở mức tiêu chí nhận diện hành vi vi phạm mà chưa có chế tài xử lý cụ thể. Do đó, đại biểu đề xuất luật hóa các "quy định xử phạt" từ thực tiễn 8 năm qua, chứ không chỉ dừng ở các tiêu chí nhận diện.
Bên cạnh đó, để giải quyết tận gốc vấn đề IUU, đại biểu cho rằng không chỉ là quản lý hành vi đánh bắt, mà còn phải tác động đồng thời tới sinh kế, nghề nghiệp và nguồn lợi biển. Theo đó, ngư dân phải có cuộc sống và sinh kế ổn định để không buộc phải đánh bắt trái phép; cần có chính sách chuyển đổi nghề bền vững, hỗ trợ ngư dân thích ứng với quy định mới.
Đồng thời cần tổ chức lại nghề cá theo hướng hiện đại, gắn quản lý sản lượng với bảo tồn sinh thái, đồng thời phát huy vai trò của ngư dân trong bảo vệ chủ quyền biển đảo. "Ngư dân không chỉ là lực lượng sản xuất, mà còn là những ‘chiến sĩ trên biển’, góp phần khẳng định chủ quyền quốc gia. Thể chế hóa được điều đó trong luật là cách bảo vệ chủ quyền từ gốc - từ dân và vì dân", đại biểu nhấn mạnh.
Việc chống đánh bắt, khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU) được xem là hoạt động thường xuyên, liên tục, không được buông lỏng, để TP. Hồ Chí Minh hướng đến nghề biển có trách nhiệm và bền vững.
Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nhấn mạnh quyết tâm, mục tiêu không thay đổi trong tuyên chiến với khai thác IUU, gỡ thẻ vàng của EC, đây là việc không thể không làm và không thể kéo dài, phải làm bằng được; yêu cầu phải hành động nhanh nhất, thực chất nhất, không hình thức, không né tránh trách nhiệm.
Chiều tối 7/10, tại Trụ sở Chính phủ, Thủ tướng Phạm Minh Chính chủ trì Phiên họp lần thứ 16 Ban Chỉ đạo Quốc gia về chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU), trực tuyến với 21 tỉnh, thành phố ven biển. Đây là phiên họp hàng tuần của Ban Chỉ đạo nhằm quyết liệt chống khai thác IUU.
Xác định phát triển ngành thủy sản nói chung và chống khai thác bất hợp pháp, không báo cáo, không theo quy định là việc cấp bách, có ý nghĩa lâu dài, bền vững, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính quyết tâm gỡ "Thẻ vàng" IUU trong năm 2025, thiết lập lại trật tự quản lý đội tàu đúng luật, chặt chẽ, nghiêm minh, phát triển ngành thủy sản, nghề cá đánh bắt xa bờ bền vững, an toàn, lâu dài, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân vùng biển, đồng thời bảo vệ hình ảnh, uy tín, danh dự của đất nước, con người, dân tộc Việt Nam.
