Thứ trưởng Trần Quý Kiên: Triển khai Luật Địa chất và Khoáng sản 2024 phải gắn với cải cách hành chính và quản lý bền vững

Phát biểu chỉ đạo tại Hội nghị trực tuyến tuyên truyền, phổ biến Luật Địa chất và Khoáng sản số 54/2024/QH15 và các văn bản hướng dẫn thi hành diễn ra sáng 21/8 tại Hà Nội, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Quý Kiên nhấn mạnh việc thực hiện Luật mới không chỉ nhằm hoàn thiện khung pháp lý quản lý tài nguyên mà còn là cơ hội để cải cách thủ tục hành chính, tháo gỡ điểm nghẽn trong khai thác, sử dụng khoáng sản và bảo đảm nguồn vật liệu cho các công trình trọng điểm quốc gia.

Hội nghị diễn ra theo hình thức trực tiếp kết hợp trực tuyến, với hơn 200 đại biểu tham dự và kết nối đến điểm cầu tại các Sở Nông nghiệp và Môi trường trên toàn quốc. Chương trình tập trung vào hai chuyên đề chính: Giới thiệu các điểm mới cần lưu ý của Luật Địa chất và Khoáng sản số 54/2024/QH15, Nghị định số 193/2025/NĐ-CP ngày 2/7/2025 quy định chi tiết thi hành, cùng một số quy định trong các Thông tư hướng dẫn; Giải đáp câu hỏi, tháo gỡ vướng mắc của đại biểu địa phương, doanh nghiệp trong quá trình triển khai luật.

Quyết tâm cải cách, tháo gỡ các điểm nghẽn

Theo Thứ trưởng Trần Quý Kiên, Luật Địa chất và Khoáng sản 2024 cùng Nghị định số 193/2025/NĐ-CP và 7 thông tư hướng dẫn thi hành là kết quả của quá trình nghiên cứu công phu, tổng kết thực tiễn quản lý tài nguyên, đồng thời tiếp thu kinh nghiệm quốc tế. Đây là bộ công cụ pháp lý quan trọng, tạo nền tảng cho quản lý nhà nước hiện đại, tiết kiệm và bền vững đối với một loại tài sản hữu hạn, không thể tái tạo, có ý nghĩa đặc biệt về kinh tế, quốc phòng và an ninh.

Thứ trưởng Trần Quý Kiên phát biểu chỉ đạo tại Hội nghị (Ảnh: Minh Thành)

Một điểm chưa từng có tiền lệ là luật có hiệu lực từ ngày 1/7/2025, nhưng một số điều khoản đã được Quốc hội cho phép áp dụng từ tháng 1/2025. Các nghị định và thông tư hướng dẫn, dù chỉ tồn tại trong khung thời gian ngắn, đã góp phần tháo gỡ nhiều điểm nghẽn quan trọng trong cung ứng nguyên vật liệu, bảo đảm tiến độ cho các dự án lớn.

Thứ trưởng Trần Quý Kiên dẫn chứng: Ngay cả ở Đồng Nai, địa phương giàu tài nguyên đá xây dựng, việc cung cấp vật liệu cho sân bay Long Thành cũng từng gặp khó khăn do cách thức quản lý chưa thật sự bám sát pháp luật. Từ thực tiễn đó, ông nhấn mạnh yêu cầu cải cách thủ tục hành chính một cách triệt để, tạo điều kiện thuận lợi cho địa phương trong quản lý thăm dò, khai thác khoáng sản, nhất là nhóm 3, nhóm 4 phục vụ các công trình trọng điểm. “Quan trọng số một là tinh giản tối đa thủ tục, bảo đảm nguồn cung vật liệu, không để xảy ra khan hiếm ảnh hưởng tới các dự án trọng điểm,” Thứ trưởng khẳng định.

Kết nối 34 điểm cầu, lan tỏa nhận thức pháp luật

Việc tổ chức Hội nghị với sự tham gia trực tuyến đồng thời từ 34 Sở Nông nghiệp và Môi trường các tỉnh, thành phố cho thấy quyết tâm đổi mới phương thức tuyên truyền chính sách. Theo Thứ trưởng Trần Quý Kiên, đây là cách làm giúp thông tin được lan tỏa nhanh chóng, chính xác, tiết kiệm chi phí và hiệu quả hơn, đồng thời góp phần thúc đẩy chuyển đổi số trong ngành. Ông cũng lưu ý: nhận thức về pháp luật là cả một quá trình. Việc nghiên cứu, triển khai thi hành luật cần gắn với việc phát hiện, phản ánh kịp thời những bất cập để tiếp tục hoàn thiện chính sách, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong giai đoạn mới.

Theo Thứ trưởng Trần Quý Kiên, Luật Địa chất và Khoáng sản 2024 cùng Nghị định số 193/2025/NĐ-CP và 7 thông tư hướng dẫn thi hành là kết quả của quá trình nghiên cứu công phu, tổng kết thực tiễn quản lý tài nguyên, đồng thời tiếp thu kinh nghiệm quốc tế (Ảnh: Minh Thành)

Thứ trưởng Trần Quý Kiên cho rằng, trong bối cảnh Chính phủ đặt mục tiêu điều chỉnh chỉ tiêu tăng trưởng kinh tế năm 2025 lên 8,3 – 8,5%, ngành địa chất và khoáng sản cần phát huy vai trò cung cấp nền tảng vật chất cho phát triển hạ tầng, đồng thời bảo đảm khai thác bền vững, không đánh đổi môi trường. Ông khẳng định: “Ngành địa chất và khoáng sản phải đồng hành cùng mục tiêu phát triển của đất nước, vừa bảo đảm nguồn lực cho công trình trọng điểm, vừa hướng đến quản lý lâu dài, bền vững.”

Cải cách thủ tục hành chính: Bước đột phá của Luật và Nghị định 193/2025/NĐ-CP

Phát biểu tại Hội nghị, Tiến sĩ Mai Thế Toản, Phó Cục trưởng Cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam, nhấn mạnh rằng: cải cách thủ tục hành chính chính là “chìa khóa” để Luật Địa chất và Khoáng sản 2024 đi vào cuộc sống. Sau nhiều năm thực tiễn cho thấy, những điểm nghẽn lớn nhất trong quản lý khoáng sản không nằm ở chủ trương hay chính sách, mà ở các thủ tục cấp phép phức tạp, kéo dài, thiếu minh bạch. Vì vậy, Luật mới cùng với Nghị định 193/2025/NĐ-CP đã tập trung tháo gỡ căn bản những “nút thắt” này.

Một trong những thay đổi quan trọng nhất là chuyển từ cơ chế phê duyệt trữ lượng sang công nhận kết quả thăm dò. Nếu như trước đây, doanh nghiệp sau khi hoàn thành thăm dò phải chờ thẩm định, phê duyệt trữ lượng, kéo dài hàng tháng, thậm chí hàng năm, thì nay kết quả thăm dò chỉ cần được công nhận theo quy định. Quy trình này vừa rút ngắn thời gian, vừa loại bỏ những khâu trung gian dễ phát sinh phiền hà, giúp dự án khai thác có thể nhanh chóng chuyển sang giai đoạn đầu tư – khai thác.

Tiến sĩ Mai Thế Toản, Phó Cục trưởng Cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam giới thiệu tổng quan về Luật Địa chất & Khoáng sản 2024 (Ảnh: Minh Thành)

Cùng với đó, quy trình cấp phép được rút gọn, thời hạn xử lý hồ sơ được quy định rõ ràng cho từng nhóm khoáng sản, thay vì để mở như trước. Điều này không chỉ tạo thuận lợi cho doanh nghiệp dự liệu kế hoạch sản xuất – kinh doanh, mà còn nâng cao trách nhiệm giải quyết của cơ quan quản lý, tránh tình trạng “ngâm” hồ sơ kéo dài.

Một điểm mới đáng chú ý khác là cơ chế “một cửa trong một thủ tục”, cho phép gia hạn, điều chỉnh, hoặc cấp lại giấy phép trong cùng một quy trình thống nhất. Trước đây, doanh nghiệp phải nộp hồ sơ riêng cho từng thủ tục, dẫn tới chồng chéo và kéo dài thời gian xử lý. Cách làm mới giúp giảm thiểu chi phí tuân thủ, đồng thời tăng hiệu quả quản lý nhà nước.

Đặc biệt, phân cấp mạnh mẽ cho địa phương là bước tiến quan trọng. UBND cấp tỉnh được trao thêm thẩm quyền trong việc cấp phép thăm dò, khai thác đối với khoáng sản nhóm III, IV, cũng như các mỏ quy mô nhỏ, phân tán. Địa phương cũng được phép công nhận kết quả thăm dò, phê duyệt tiền cấp quyền và chấp thuận khai thác ở một số khu vực đặc thù. Điều này không chỉ rút ngắn quy trình, mà còn giúp chính quyền địa phương chủ động hơn trong quản lý tài nguyên trên địa bàn, gắn trách nhiệm với thực tiễn khai thác.

Luật cũng quy định minh bạch hơn về cơ chế đấu giá và không đấu giá quyền khai thác khoáng sản, với các trường hợp cụ thể, tránh tình trạng xin – cho, giảm thiểu nguy cơ tiêu cực. Nhờ đó, hoạt động cấp phép được kỳ vọng sẽ minh bạch, công bằng và tuân thủ nguyên tắc thị trường nhiều hơn.

Theo TS. Mai Thế Toản, những cải cách này có ý nghĩa đặc biệt: Thứ nhất, tháo gỡ những vướng mắc tồn tại lâu nay trong hoạt động cấp phép, đặc biệt với khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường, vốn có nhu cầu lớn nhưng thủ tục phức tạp. Thứ hai, giảm chi phí tuân thủ và thời gian chờ đợi cho doanh nghiệp, khuyến khích các hoạt động khai thác hợp pháp, thay vì “lách luật” hoặc khai thác trái phép. Thứ ba, nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước, bởi thủ tục minh bạch, thời hạn rõ ràng đồng nghĩa với trách nhiệm giải trình được tăng cường.

Ông Toản nhấn mạnh: “Chỉ khi thủ tục được cải cách thực chất, rút ngắn thời gian, giảm phiền hà, thì Luật mới thực sự đi vào đời sống, và khi đó doanh nghiệp, địa phương, cộng đồng mới cảm nhận rõ lợi ích từ chính sách.”

Cam kết đồng hành, triển khai đồng bộ

Theo Cục trưởng Cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam Trần Bình Trọng, Luật Địa chất và Khoáng sản 2024 lần đầu tiên mở rộng phạm vi điều chỉnh sang cả lĩnh vực địa chất, đặt ra yêu cầu lớn cho toàn hệ thống quản lý. Vì thế, Hội nghị ngày 21/8 được xem là bước khởi đầu quan trọng để tổ chức triển khai luật một cách bài bản, đồng bộ và thực chất. Ông Trọng cho biết, trong thời gian tới, Cục sẽ phối hợp cùng các địa phương tổ chức thêm 12 hội nghị chuyên đề (3 hội nghị trong năm 2025, 9 hội nghị trong năm 2026) trên phạm vi toàn quốc để giải đáp tình huống cụ thể, tháo gỡ vướng mắc trong quá trình thực thi. Cục cũng cam kết đồng hành cùng địa phương, doanh nghiệp và cơ quan báo chí để luật nhanh chóng đi vào đời sống.

Thứ trưởng Trần Quý Kiên và Cục trưởng Cục Địa chất & Khoáng sản Việt Nam Trần Bình Trọng (Ảnh: Minh Thành)

“Luật Địa chất và Khoáng sản 2024 không chỉ là bước tiến về pháp lý, mà còn là minh chứng cho quyết tâm đổi mới mô hình tăng trưởng, phát triển kinh tế tuần hoàn, chuyển đổi xanh và quản trị tài nguyên bền vững,” Cục trưởng nhấn mạnh.

Phát biểu tại hội nghị, TS. Đào Xuân Hưng, Tổng Biên tập Tạp chí Nông nghiệp và Môi trường, nhấn mạnh rằng việc phổ biến, quán triệt các quy định của Luật Địa chất và Khoáng sản 2024 có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, nhất là trong giai đoạn Luật vừa chính thức có hiệu lực thi hành. Theo ông, Luật Địa chất & Khoáng sản 2024 không chỉ tạo hành lang pháp lý mới cho hoạt động điều tra, quản lý và khai thác khoáng sản, mà còn đặt ra những yêu cầu cụ thể về trách nhiệm, nghĩa vụ của các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và cộng đồng. 

TS. Đào Xuân Hưng, TBT Tạp chí Nông nghiệp & Môi trường phát biểu tại Hội nghị (Ảnh: Minh Thành)

TS. Đào Xuân Hưng cho rằng một trong những thách thức lớn hiện nay là làm sao để các quy định của Luật không chỉ dừng lại ở văn bản, mà phải trở thành công cụ điều chỉnh hành vi thực tiễn. Để đạt được điều này, công tác tuyên truyền, phổ biến và tập huấn đóng vai trò cầu nối then chốt, giúp các đối tượng chịu sự điều chỉnh của luật nắm bắt chính xác, kịp thời và đầy đủ. Tổng Biên tập Tạp chí Nông nghiệp và Môi trường cũng khẳng định, với vai trò cơ quan báo chí chuyên ngành, Tạp chí sẽ tiếp tục đồng hành trong công tác truyền thông, phổ biến pháp luật; tăng cường phản ánh thực tiễn thi hành; đồng thời là diễn đàn để doanh nghiệp, địa phương và nhà quản lý trao đổi, đề xuất giải pháp nhằm triển khai hiệu quả Luật Địa chất và Khoáng sản trên phạm vi toàn quốc.

Ngọc Huyền - Minh Thành