“Thuận thiên” là con người cần phải dựa vào tự nhiên, lấy người dân làm trung tâm, là chủ thể để phát triển bền vững. Theo đó, Nghị quyết số 120/NQ - CP của Chính phủ về phát triển bền vững đồng bằng sông Cửu Long thích ứng với biến đổi khí hậu đã mang lại hiệu quả cho sự phát triển của khu vực này.
Lợi ích cũng như hiệu quả của Nghị quyết số 120 đối với Đồng bằng sông Cửu Long và nông dân đã nhìn thấy rõ. Tuy nhiên, để Nghị quyết 120 đạt mục tiêu bền vững như mong muốn, cư dân vùng Đồng bằng sông Cửu Long cần thay đổi tư duy hơn nữa, có cách tiếp cận mới theo xu hướng và quy hoạch cấp vùng.
Tạp chí Tài nguyên và Môi trường xin giới thiệu chia sẻ của chuyên gia, nhà quản lý về thuận thiên để phát triển bền vững
GS.Võ Tòng Xuân, chuyên gia hàng đầu về ngành nông nghiệp Việt Nam và thế giới: Nhà quản lý, người dân, doanh nghiệp bắt tay để phát triển
Chủ trương thuận thiên với Nghị quyết số 120 của Chính phủ ra đời rất đúng lúc, nhất là khi biến đổi khí hậu ảnh hưởng rất mạnh mẽ không chỉ cho đồng bằng song Cửu Long (ĐBSCL) của mình mà cho cả thế giới. Về thiên nhiên hiện nay, chúng ta có ít nước trong mùa khô, mùa mưa, không giữ được nước ngọt, thành ra cách sử dụng nước thông minh là chúng ta thuận thiên.
Sau khi có Nghị quyết số 120, các tỉnh cũng như các Bộ, ngành có chuẩn bị chuyển sang giai đoạn thuận theo thiên nhiên để phát triển ĐBSCL, đi tới kinh tế nông nghiệp, nhất là vùng ven biển, trước kia người dân trồng lúa xen thêm vụ tôm ở vùng mặn. Khi có Nghị quyết số 120, các tỉnh mạnh dạn cùng với nông dân phát triển cây kỹ thuật, hệ thống canh tác. Ruộng lúa mùa mưa rất nhiều nước, chuyển sang mùa khô nuôi tôm có lợi. Nhưng ngoài vùng mặn này, trong vùng ngọt, vùng lũ các tỉnh còn đang phân vân chuyển như nào, bởi 1 hệ thống trước đây giờ chuyển lại phải đầu tư.
Trước đây người dân tự phát làm, có những chỗ trên cánh đồng lúa rất lớn bỗng nhiên có vườn na (mãng cầu), thỉnh thoảng có ruộng xoài 1, 2 ha; có chỗ người ta không trồng lúa mà nuôi cá, mạnh ai nấy làm rất tự phát. Tôi mong muốn, tới đây, khi Chính phủ triển khai quy hoạch cụ thể hơn, để đây chắc chắn là thuận thiên. Có những nơi mùa mưa chứa nước nhiều quá nhưng mùa khô lại không có, thay vì 3 vụ lúa vừa tốn kém nước ngọt hiếm hoi, mùa khô có thể chuyển sang trồng xoài. Những cách làm đó, tới đây, các ngành cũng như nông dân cùng bắt tay với doanh nghiệp có đầu ra lớn bàn bạc để Nghị quyết tiếp tục thành công hơn.
GS.TS Trần Thục - Phó Chủ tịch, Hội đồng Tư vấn của Ủy ban Quốc gia về BĐKH: Cần phải có quy hoạch tích hợp, quy hoạch toàn bộ Đồng bằng sông Cửu Long
.jpg)
Hiện nay, Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) có ranh giới vị trí, và một hoạt động ở tỉnh này hoàn toàn có thể ảnh hưởng đến tỉnh khác, có thể là ảnh hưởng tốt, có thể là ảnh hưởng xấu. Cho nên, lãnh đạo các địa phương biết rất rõ về địa phương mình, biết phải làm gì, cần làm gì, nhưng lại không có cái nhìn tổng thể để phối hợp với các địa phương khác như thế nào.
Nghị quyết số 120 tạo tiền đề cho liên kết vùng và Thủ tướng Chính phủ đã có quyết định thí điểm liên vùng đối với ĐBSCL. Tôi nghĩ, đây là một bước tiến quan trọng để các địa phương phối hợp trong những ô của từng vùng. Vì vậy, cần phải có quy hoạch tích hợp, quy hoạch toàn bộ ĐBSCL, từ đó, các tỉnh, thành phố có quyền tích hợp cho địa phương mình và các vùng liên kết giữa các tỉnh.
PGS. TS Nguyễn Đình Thọ - Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách Tài nguyên và Môi trường (Bộ TN&MT): Ưu tiên xây dựng khu công nghiệp và đô thị thích ứng với BĐKH và hệ sinh thái phù hợp
.jpg)
Kết nối vùng thông qua kết nối vùng ĐBSCL hiện nay, hạ tầng kết nối giao thông đang là yếu nhất. Việc kết nối khu vực TP. Hồ Chí Minh có ý nghĩa rất quan trọng. ĐBSCL cũng có lợi thế với 6 tuyến chính, đặc biệt là cảng biển có thể kết nối cự ly ngắn thông qua các cảng gom hàng như Cái Mép, Thị Vải,…
Trong giai đoạn 2016 - 2020 đầu tư 198.000 tỷ đồng kết nối giao thông, với các tuyến Cần Thơ - Kiên Giang, cao tốc Trung Lương - Cần Thơ - Mỹ Thuận,… Giai đoạn 2020 - 2025, Chính phủ đã quyết định đầu tư 266.000 tỷ trung hạn và hỗ trợ Bộ Giao thông Vận tải 198.000 tỷ để thực hiện kết nối giao thông.
Về phía Bộ TN&MT, chúng tôi cũng xác định nghiên cứu định hình không gian hạ tầng để xây dựng khu công nghiệp và đô thị thích ứng với BĐKH và hệ sinh thái phù hợp là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu. Đến nay, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt các nhiệm vụ này. Nếu thực hiện tốt việc này, tôi nghĩ hiệu quả đầu tư công sẽ rất tốt và có thể thu hút được nhiều nguồn lực khác, bao gồm cả các nguồn lực quốc tế.
Tại COP26, các sáng kiến về năng lượng sạch, chuyển dịch năng lượng đã nhận được sự quan tâm rất lớn. Chuyển dịch năng lượng là yếu tố không thể thiếu để đạt được mục tiêu phát triển bền vững và thích ứng với BĐKH của Việt Nam nói chung và ĐBSCL nói riêng.
ĐBSCL là khu vực có lợi thế về năng lượng tái tạo, 11/13 tỉnh của ĐBSCL có lượng bức xạ mặt trời đạt mức 1387/1534 kWh/năm và thời gian khu vực này có nắng 2.200 đến 2.500 giờ/năm. Vì vậy, đây là khu vực có thể tận dụng tiềm năng phát triển về năng lượng mặt trời. Về năng lượng gió, khu vực này cũng có tiềm năng rất lớn dọc khu vực ven biển, tới 1.200 - 1.500 mW. Ngoài ra, ĐBSCL cũng là khu vực tận dụng được nguồn năng lượng sinh khối với nguồn sinh phẩm nông nghiệp lên tới 23 triệu tấn/năm.
ĐBSCL là khu vực trọng điểm để Việt Nam có thể đạt được kết quả như Thủ tướng cam kết tại COP26. Đặc biệt, thông qua đầu tư công, dẫn đắt đầu tư tư vào lĩnh vực năng lượng tái tạo và truyền tải điện. Đồng thời, xây dựng quy hoạch để khu vực này có thể truyền tải điện cung cấp cho vùng ĐBSCL cũng như khu vực trọng điểm kinh tế phía Nam trong thời gian tới.
Câu chuyện Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã tuyên bố phát thải ròng của Việt Nam sẽ bằng 0 vào năm 2050, đồng nghĩa với việc thời gian tới chúng ta phải chuyển dịch năng lượng mạnh mẽ.
Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan:Tiếp tục thay đổi tư duy người nông dân
Trước đây, việc tiếp cận nông nghiệp theo tiêu chí quy mô, sản lượng, kim ngạch. Giờ đây, xu hướng tiếp cận trung tâm là từ người tạo ra sản phẩm nông nghiệp. Nông dân luôn cố gắng nâng cao sản xuất để tăng sản lượng. Song, điều đó có thể kéo theo những hệ lụy như: Suy thoái thổ nhưỡng đất, ô nhiễm môi trường, giảm đa dạng sinh học… Do đó, dù cấp thiết nhưng nông dân không thể đánh đổi môi trường để sản xuất nông nghiệp. Ngược lại, họ phải có trách nhiệm giữ gìn, bảo vệ môi trường cho các thế hệ sau. Nếu muốn phát triển bền vững, nông dân ở 13 tỉnh, thành vùng Đồng bằng sông Cửu Long cần có giải pháp canh tác hướng đến nền nông nghiệp xanh, thân thiện với môi trường.
Theo tôi, nông dân cần có cái nhìn tích cực hơn về tác động của biến đổi khí hậu. Nếu thực hiện cách tiếp cận với biến đổi khí hậu theo hướng “thuận thiên”, có tư duy thích ứng hiệu quả, Đồng bằng sông Cửu Long hoàn toàn có thể được xây dựng thành tiểu vùng sinh thái hình mẫu, một nơi đáng sống.
Thuận thiên để thích ứng. Thuận thiên để phát triển. Khi con người hòa mình với thiên nhiên, nương nhờ vào thiên nhiên, chắc chắn sẽ được chở che và phát triển. Tôn trọng quy luật tự nhiên, chọn mô hình thích ứng theo tự nhiên cũng chính là bảo vệ, giữ gìn môi trường sống cho loài người trên trái đất này.
PV
Hai cơn bão số 10 và 11 đi qua, để lại những vết thương nặng nề cho miền núi phía Bắc và miền Trung. Nhưng trên mảnh đất ngập bùn, người dân vẫn kiên cường dựng lại mái nhà, khơi lại nguồn sống. Từ sự chỉ đạo sát sao của Bộ Nông nghiệp và Môi trường đến sức mạnh đoàn kết của nhân dân, cả nước lại một lần nữa chứng minh: thiên tai có thể quật ngã đất, nhưng không thể quật ngã lòng người Việt Nam.
Trung tâm Khuyến nông Quốc gia (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) vừa ra mắt bộ tài liệu 'Các biện pháp kỹ thuật để thích ứng, giảm thiểu thiệt hại do các loại hình thiên tai đối với sản xuất nông nghiệp'.
Gen Xanh không chỉ là cuộc thi đơn thuần mà còn là có ý nghĩa quan trọng nhằm xây dựng thế hệ trẻ Việt Nam tiên phong trong phòng chống thiên tai và biến đổi khí hậu.
Trong Kỳ 4, chúng ta đã phân tích vai trò của hợp tác quốc tế và tài chính khí hậu, chiếc “đòn bẩy” giúp Việt Nam tiếp cận công nghệ hiện đại, nguồn vốn xanh và tham gia thị trường tín chỉ carbon toàn cầu. Tuy nhiên, dù chính sách có rõ ràng và quốc tế có đồng hành, mọi cam kết sẽ chỉ là con chữ nếu không có những người trực tiếp thực hiện. Và những người đó chính là cộng đồng và doanh nghiệp, những chủ thể ở tuyến đầu biến mục tiêu giảm phát thải mê-tan thành hành động cụ thể.
Sau ba kỳ đầu tiên, chúng ta đã lần lượt phân tích bức tranh toàn cầu và cam kết của Việt Nam, các giải pháp trong nông nghiệp - chất thải và mặt trận then chốt năng lượng. Tuy nhiên, để biến những cam kết này thành hiện thực, Việt Nam không thể chỉ dựa vào nguồn lực trong nước. Hợp tác quốc tế và huy động tài chính khí hậu sẽ là chìa khóa mở ra cánh cửa thực thi, giúp Việt Nam vượt qua rào cản công nghệ, tài chính và quản lý.
Trong Bài 2, Tạp chí Nông nghiệp và Môi trường đã đi sâu vào tiềm năng và giải pháp giảm phát thải mê-tan trong nông nghiệp và quản lý chất thải - 02 lĩnh vực chiếm hơn 70% tổng phát thải quốc gia. Nhưng để hiện thực hóa cam kết giảm ít nhất 30% lượng phát thải vào năm 2030, Việt Nam không thể bỏ qua một “mặt trận” khác: năng lượng, đặc biệt là khai thác than và dầu khí. Đây là khu vực tiềm ẩn nguy cơ phát thải cao, nhưng cũng chính là nơi có thể giảm mạnh nếu tận dụng tốt công nghệ và chính sách.
