Từ chỉ đạo đến lòng dân và hành trình hồi sinh sau lũ

Thứ ba, 14/10/2025, 19:18 (GMT+7)
logo Hai cơn bão số 10 và 11 đi qua, để lại những vết thương nặng nề cho miền núi phía Bắc và miền Trung. Nhưng trên mảnh đất ngập bùn, người dân vẫn kiên cường dựng lại mái nhà, khơi lại nguồn sống. Từ sự chỉ đạo sát sao của Bộ Nông nghiệp và Môi trường đến sức mạnh đoàn kết của nhân dân, cả nước lại một lần nữa chứng minh: thiên tai có thể quật ngã đất, nhưng không thể quật ngã lòng người Việt Nam.
z7113925216127_c3ec4515f56ffb0f57133539afac9311_1760404936.jpg
Khi thiên nhiên nổi giận

Cú đòn kép của thiên nhiên

Thiên nhiên năm 2025 như một phép thử khắc nghiệt đối với con người Việt Nam. Khi cơn bão số 10, mang tên quốc tế Bualoi xuất hiện cuối tháng 9, ít ai ngờ rằng nó sẽ trở thành một trong những đợt bão mạnh và kéo dài nhất trong 10 năm qua.
Theo Cục Khí tượng Thủy văn (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), bão đạt cường độ cấp 11-12, giật cấp 15, di chuyển nhanh với tốc độ 20-25 km/h, gây mưa lớn trên diện rộng tại các tỉnh từ Quảng Trị đến Cao Bằng. Hoàn lưu sau bão kéo dài suốt 3-5 ngày khiến nhiều khu vực trung du và miền núi Bắc Bộ ngập sâu. Các trạm đo ghi nhận lượng mưa cực đoan: 561 mm tại Hóa Thượng (Thái Nguyên), 524 mm tại sông Cầu, 480 mm tại Đồng Quang và 450 mm ở Đà Nẵng.
Dòng nước đục ngầu từ triền đồi cuốn xuống, mang theo bùn đất, cây gãy, rác thải, tạo nên một “dòng lũ hỗn hợp” vừa lũ quét, vừa sạt lở, vừa ngập úng đô thị. Chỉ trong vài giờ, nhiều vùng rốn lũ miền Trung và miền núi Bắc Bộ đã biến thành biển nước. Tại Quảng Trị, hơn 3.500 ngôi nhà bị ngập; tại Nghệ An, hàng trăm hécta lúa chìm trong nước; Đà Nẵng bị cô lập nhiều xã miền núi. Ở miền Bắc, các tỉnh như Lào Cai, Tuyên Quang, Thái Nguyên chứng kiến mưa lớn dồn dập, đất đá sạt xuống, suối tràn bờ, nhà cửa ngập lụt.

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, bão số 10 và đợt mưa lũ sau đó đã khiến 36 người thiệt mạng, 21 người mất tích, 147 người bị thương; hơn 150.000 ngôi nhà hư hại, tốc mái, gần 52.000 ha lúa và hoa màu bị cuốn trôi; 13.400 ha nuôi trồng thủy sản bị thiệt hại nghiêm trọng. Tổng thiệt hại ước tính hơn 8.700 tỷ đồng, một con số phản ánh quy mô và sức tàn phá ghê gớm của thiên nhiên.

Chưa kịp khắc phục hậu quả của bão số 10, người dân lại phải căng mình đón bão số 11 (Matmo), cơn bão “chị em” hình thành chỉ 10 ngày sau. Dù cường độ gió thấp hơn, nhưng phạm vi mưa rộng và kéo dài đã khiến đất chưa kịp khô, đồi núi mất liên kết, tạo nên chuỗi sạt lở liên tiếp tại nhiều tỉnh trung du, trong đó có Thái Nguyên, Lạng Sơn, Bắc Giang và Tuyên Quang. Mưa từ 150-250 mm, có nơi vượt 300 mm, khiến 76 sự cố đê điều được ghi nhận chỉ trong ba ngày; nhiều hồ chứa nước, đập thủy lợi buộc phải xả lũ khẩn cấp để đảm bảo an toàn công trình.

Trong cuộc họp khẩn chiều 6/10, Quyền Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng đã nhấn mạnh: “Hai cơn bão liên tiếp là lời cảnh tỉnh về tính cực đoan của khí hậu và sự cần thiết phải củng cố năng lực phòng chống thiên tai từ cơ sở”.

Trên thực địa, Ban Chỉ đạo Quốc gia về Phòng chống thiên tai đã kích hoạt trạng thái ứng phó cấp độ 4, cấp cao nhất tại nhiều tỉnh miền núi phía Bắc. Các địa phương nhận công điện khẩn, huy động lực lượng xung kích cấp xã, sơ tán dân khỏi vùng sạt lở, chuẩn bị vật tư hộ đê, bố trí sẵn đội cứu hộ, hậu cần tại chỗ.

Không chỉ là hai cơn bão đơn lẻ, mà là “cú đòn kép” nối tiếp, khiến nhiều tỉnh miền núi phải đối mặt đồng thời với ba nguy cơ: Lũ quét và sạt lở đất ở khu vực đồi dốc; ngập úng diện rộng ở vùng hạ lưu sông suối; ô nhiễm nguồn nước, rác thải và dịch bệnh phát sinh sau khi nước rút.

Từ đồng bằng đến miền núi, từ sông Cầu ở Thái Nguyên đến sông Gianh, sông Vu Gia ở miền Trung, thiên nhiên năm nay như một thử thách lớn đối với ý chí con người. Nhưng giữa dòng nước đục, ánh sáng của tinh thần đoàn kết và trách nhiệm của các lực lượng phòng chống thiên tai vẫn bừng lên, mở đầu cho câu chuyện hồi sinh sau lũ.

z7113887861360_10e66a5447089d77530ab25e8b28ac0c_1760404988.jpg
Nhiều tỉnh thành khu vực trung du miền núi phía Bắc bị ảnh hưởng và thiệt hại nặng

Miền núi phía Bắc, vết thương và ý chí

Hai cơn bão dồn dập quất lên sườn đồi, đẩy suối nhỏ thành lũ cuộn, kéo theo bùn đá đổ ập xuống bản làng. Khi nước rút, miền núi phía Bắc hiện lên như tấm lưng trần xước xát, đường liên thôn bị xé toạc, cầu tràn đứt gãy, ruộng nương phủ bùn, điện lưới, viễn thông đứt quãng từng đoạn. Cảnh báo của lực lượng khí tượng được phát liên tục: mưa lớn diện rộng, nguy cơ lũ quét, sạt lở rất cao ở khu vực trung du, vùng dốc.

Thái Nguyên là “điểm đỏ” trong bức tranh ấy. Theo UBND tỉnh, từ ngày 7/10, hoàn lưu bão số 11 làm 50 xã bị ảnh hưởng; thiên tai khiến 4 người thiệt mạng, 2 người mất tích, hơn 200.000 ngôi nhà ngập nước; nhiều tuyến giao thông bị chia cắt, hạ tầng hư hỏng nặng; thiệt hại ước trên 3.000 tỷ đồng. Về mưa cực đoan, số liệu quan trắc của tỉnh ghi nhận: Hóa Thượng 561,8 mm; Sông Cầu 524,8 mm; Đồng Quang 480,4 mm; Quan Triều 432,8 mm; Nam Hòa 478,4 mm; Tràng Xá 422,8 mm (đêm 6/1, rạng sáng 8/10), cho thấy quy mô “mưa lịch sử” trên lưu vực sông Cầu. Trước đó, ngay sau bão số 10 (29-30/9), tỉnh đã phát công điện yêu cầu sơ tán khẩn, kiểm soát đê điều, hồ chứa, khi mưa lớn gây ngập sâu tại khu trung tâm TP. Thái Nguyên (Lương Ngọc Quyến, Phan Đình Phùng…). Mực nước sông Cầu lên rất cao, trên hệ thống hạ lưu (Đáp Cầu, Bắc Ninh) ghi nhận đỉnh 7,52 m, vượt BĐ3 1,22 m, minh chứng áp lực lũ trên toàn lưu vực.

Ở tầm toàn vùng, sau bão số 11, Cục Quản lý đê điều & PCTT báo cáo 76 sự cố đê điều tại 10 tỉnh miền Bắc; các bản tin chính thống cũng ghi nhận 15 người chết và mất tích do mưa lũ sau bão 11.

Những con số khốc liệt ấy đi kèm những lát cắt người thật, việc thật. Đêm nước dâng, hàng trăm hộ vùng sườn dốc Võ Nhai, Đồng Hỷ, Định Hóa rời nhà trong mưa, mang theo trẻ nhỏ và người già lên điểm cao. Sáng hôm sau, giữa lớp bùn đặc quánh, người dân quay về dỡ bùn, dựng mái, san lối đi, còn lực lượng tại chỗ chia nhau bơm thoát nước, cấp nước sạch tạm, phun khử khuẩn. Ở trung tâm thành phố, các tổ dân phố phối hợp công an, quân đội chuyển lương thực, đặt phao tiêu cảnh báo ở nút ngập sâu để không thêm tai nạn.

Một người dân kể ngắn gọn: “Nước lên nhanh quá, ngập đến mái hiên. Sáng ra, ai nấy lại về dọn, dựng từng viên gạch”. Câu nói mộc nhưng cứng như đá núi. Và ở cấp chỉ huy, công điện của tỉnh trong đêm đã “chốt” tinh thần: không để người dân thiếu đói, không để ai bị bỏ lại trong vùng nguy hiểm.

Đặt những mảnh ghép lại, có thể thấy, cảnh báo khí tượng kịp thời, công điện điều hành sát sườn, lực lượng 4 tại chỗ linh hoạt đã cứu rất nhiều sinh mạng; sau lũ, chuỗi hành động khử khuẩn nước, thu gom rác thải ngập, khơi thông thoát nước giúp chặn nguy cơ dịch bệnh. Nhưng trên tất cả, thứ níu người ta đứng dậy vẫn là ý chí vùng núi: chịu đựng, đoàn kết và bắt tay vào việc không chậm một ngày.

image_1760405129.jpg
Do ảnh hưởng của cơn bão số 10, nhiều địa phương xã miền núi Hà Tĩnh bị ngập sâu, chia cắt cục bộ.

Miền Trung gồng mình, bền bỉ như sóng

Nếu miền núi phía Bắc gánh những vết thương của đất, thì miền Trung lại chịu đòn của gió và nước. Khi bão số 10 (Bualoi) tiến vào đất liền cuối tháng 9, những con sóng cao hơn bốn mét đã đánh vào dải ven biển từ Quảng Trị đến Đà Nẵng, mang theo gió giật cấp 11-12, mưa dội xối xả ngày đêm. Đường ven sông Gianh, sông Bến Hải, sông Vu Gia chìm trong biển nước.
Đài Khí tượng khu vực Trung Trung Bộ ghi nhận lượng mưa phổ biến 300- 450 mm, có nơi xấp xỉ 700 mm, gây ngập sâu hàng nghìn hecta lúa và nuôi trồng thủy sản.

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, tính đến chiều 29/9, bão số 10 và mưa lũ đã khiến 13 người thiệt mạng, 13 người mất tích, 46 người bị thương; hơn 44.000 ngôi nhà hư hỏng hoặc tốc mái, 824 nhà ngập sâu, gần 6.000 ha lúa, hoa màu và 1.300 ha thủy sản bị tàn phá. Các tuyến quốc lộ 1A, 9, 49, 40B bị sạt lở hoặc chia cắt; hàng chục cầu tràn và đập nhỏ hư hại nặng. Thiệt hại vật chất toàn vùng ước tính hơn 2.000 tỷ đồng.

Chưa kịp khôi phục sau bão 10, bão số 11 (Matmo) lại tràn tới, mang theo mưa lớn nhiều ngày. Đất chưa kịp khô, đồi núi chưa kịp ổn định, khiến hàng loạt điểm sạt lở tiếp diễn. Hàng chục xã ở Quảng Trị, Nghệ An, Thừa Thiên Huế bị cô lập; 101 ngôi nhà hư hỏng, hơn 1.000 ha lúa và hoa màu ngập nước, 13,4 ha thủy sản bị thiệt hại. Người dân kể: “Mưa không dứt một phút nào. Đêm chỉ nghe tiếng mái tôn bật, tiếng gió quật lên như roi. Sáng ra nhìn lại, cả mái nhà đã bay”.

Giữa cảnh tan hoang ấy, điều khiến người ta nể phục chính là sự bền bỉ đến lạ kỳ của miền Trung. Khi gió vừa lặng, nước vừa rút, họ lại bắt tay dọn dẹp. Từng chiếc xẻng, từng cây chổi, từng chiếc gàu nước được chuyền tay nhau. Phụ nữ gánh bùn, thanh niên bắc thang sửa mái, cụ già quét rác nơi cổng chùa, trẻ nhỏ cùng nhau nhặt từng quyển vở khô để đi học lại.
Các đội thanh niên xung kích và dân quân phối hợp bộ đội, công an khơi thông cống rãnh, dựng lại cột điện, phun khử khuẩn toàn thôn. Trên những tuyến đường đèo, xe cứu trợ nối đuôi nhau, mang theo mì tôm, nước uống, thuốc men và cả những lời động viên giản dị.

Tại Quảng Trị, chính quyền địa phương huy động hơn 3.000 lượt cán bộ, chiến sĩ giúp dân khắc phục hậu quả. Ở Nghệ An, gần 750 ha lúa bị ngập được kiểm tra, phân loại và hỗ trợ tái gieo trong vòng 10 ngày sau bão. Thừa Thiên Huế sửa chữa hơn 80 điểm trường bị tốc mái; trẻ em vùng lũ trở lại lớp học trong ánh nắng đầu mùa.
Chính quyền và Bộ Nông nghiệp và Môi trường kịp thời triển khai các đoàn công tác, mang vật tư, phân bón, giống cây trồng, vật nuôi đến từng xã, từng bản; đồng thời chỉ đạo phun khử khuẩn nguồn nước, thu gom xác súc vật, vệ sinh môi trường để phòng dịch bệnh sau ngập.

Trên loa phát thanh xã, vang lên giọng nói quen thuộc: “Bà con ơi, nước đã rút. Hôm nay ta dọn dẹp, ngày mai ta gieo lại. Quê hương này đã qua bao cơn bão, lại sẽ xanh thôi”. Giữa tiếng loa ấy là hình ảnh người dân miền Trung, áo ướt sũng, chân dính bùn nhưng nụ cười vẫn sáng. Họ hiểu rằng cuộc sống này không cho phép mình gục ngã. Họ đã sống cùng bão và họ học được cách đi tiếp trong bão.

Sau lũ, miền Trung lại thắp lên những ánh sáng nhỏ. Bên bờ sông Lam, người nông dân xới đất trồng lại lúa. Trên cồn cát Quảng Trị, những em nhỏ xếp hàng nhận tập vở mới. Giữa phố cổ Thừa Thiên Huế, tiếng chuông chùa hòa trong tiếng máy hàn mái tôn. Mỗi âm thanh, mỗi chuyển động là một nhịp hồi sinh.

Bão có thể cuốn trôi mái nhà, nhưng không thể cuốn trôi tinh thần của miền Trung. Trong nghịch cảnh, họ vẫn “gồng mình như sóng” - khi vỗ vào ghềnh đá sẽ vỡ, nhưng rồi lại tràn ra, ôm lấy bờ, nuôi dưỡng mảnh đất này bằng chính sức chịu đựng và lòng nhân ái của mình.

z7113892101156_1aaa309ed13432bcf7d79c4436c0b5e4_1760405267.jpg
Sau bão người dân đồng lòng, vững tin và đứng dậy sau bão lũ

Bộ Nông nghiệp và Môi trường - đầu tàu chỉ đạo và phục hồi

Trong hai đợt bão, Bộ Nông nghiệp và Môi trường giữ vai trò trung tâm chỉ đạo: Ngày 27/9, Bộ ban hành Công văn 7240/BNNMT-ĐĐ, yêu cầu các địa phương từ Ninh Bình đến Quảng Trị bảo đảm an toàn đê điều, hồ chứa, chủ động sơ tán dân, trực ban 24/24. Sau bão, Bộ lập đoàn công tác khẩn cấp kiểm tra thiệt hại, chỉ đạo sửa chữa hồ chứa, đê xung yếu, hỗ trợ vật tư khôi phục sản xuất nông nghiệp.

Cục Khí tượng Thủy văn cập nhật bản tin bão và mưa lũ hàng giờ, cảnh báo kịp thời cho địa phương để chủ động đóng cống, xả lũ, cấm biển, cho học sinh nghỉ học đúng thời điểm.

Bộ còn ban hành hướng dẫn xử lý ô nhiễm môi trường sau thiên tai, yêu cầu các tỉnh khẩn trương thu gom, tiêu hủy xác động vật, rác thải ngập, khử trùng nguồn nước, đảm bảo vệ sinh công cộng. Các đoàn công tác của Bộ đã đến Thái Nguyên, Nghệ An, Quảng Trị để nắm tình hình và thống nhất phương án khôi phục sản xuất, cấp phát giống cây trồng, vật nuôi.

Phát biểu trong buổi họp khẩn sau bão số 11, Quyền Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng nhấn mạnh: “Không để người dân đói, không để dịch bệnh bùng phát, không để ai bị bỏ lại sau thiên tai. Mỗi địa phương phải là một ‘pháo đài an toàn’ trước biến đổi khí hậu.

image-1_1760405833.jpg
Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Nguyễn Hoàng Hiệp làm trưởng đoàn công tác đi khảo sát thực tế sự cố vỡ một phần thân đập Thủy điện Bắc Khê 1, xã Tân Tiến, tỉnh Lạng Sơn và nghe báo cáo về tình hình mưa bão trên địa bàn, đồng thời đưa ra những chỉ đạo khắc phục hậu quả.

Truyền thông chính sách - Chiếc cầu nối niềm tin

Giữa những ngày nước lũ dâng cao, khi điện thoại mất sóng và đường dây viễn thông đứt đoạn, truyền thông chính sách trở thành mạch máu kết nối người dân với chính quyền.
Từ trung ương đến xã phường, hệ thống truyền thanh, báo chí, loa phát thanh cơ sở, mạng xã hội địa phương hoạt động không ngừng nghỉ. Mỗi bản tin dự báo, mỗi công điện, mỗi hướng dẫn vệ sinh môi trường, khử khuẩn nguồn nước được phát đi kịp thời, rõ ràng, giúp hàng triệu hộ dân hành động đúng lúc, đúng cách.

Truyền thông lúc này không chỉ là việc đưa tin, mà là một phần của năng lực ứng phó thiên tai quốc gia. Nó lan tỏa tinh thần “4 tại chỗ”: chỉ huy tại chỗ, lực lượng tại chỗ, phương tiện tại chỗ, hậu cần tại chỗ; giúp người dân bình tĩnh, tự tin đối phó, không hoảng loạn, không chủ quan.

Những phóng viên, phát thanh viên, cộng tác viên xã… chính là “cánh tay nối dài của chính sách”. Họ có mặt ở mọi nẻo đường: Đến từng ngõ nhỏ ghi hình, phát thông điệp “dọn sạch rác, khử khuẩn nước, ăn chín uống sôi”; Kể lại những câu chuyện người dân tự cứu mình, cứu nhau, khơi dậy tinh thần tự lực - tự cường; Truyền đi lời kêu gọi của Bộ Nông nghiệp và Môi trường: “Không để ai bị bỏ lại sau thiên tai”.

Nhờ truyền thông, thông tin chính sách không còn là dòng chữ trên giấy, mà trở thành hành động cụ thể giữa đời sống, một chiếc loa phường vang lên đúng lúc, một bản tin cảnh báo được đưa ra kịp thời, hay đơn giản là lời nhắc qua radio: “Bà con ơi, nước đã rút, nhớ đun sôi nước trước khi uống, khử khuẩn giếng và rửa tay bằng xà phòng”. Chính những âm thanh quen thuộc ấy đã trở thành chiếc cầu nối niềm tin, gắn bó Nhà nước với Nhân dân, nối các tuyến đầu phòng chống thiên tai với từng hộ dân sau lũ.

ung-ho-12-173050-2420251008192622_1760405494.jpg
Quyền Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng cùng đại diện lãnh đạo các đơn vị trực thuộc Bộ tham gia ủng hộ đồng bào bị thiệt hại do bão lũ

Hồi sinh sau lũ

Giờ đây, khi bùn đã khô, nước đã rút, miền núi và miền Trung lại thấp thoáng ánh đèn từ những mái nhà chắp vá. Tiếng búa sửa mái xen tiếng trẻ con cười, tiếng loa xã vang lên nhắc “phun khử khuẩn sáng nay” - đó chính là âm thanh của sự sống trở lại.

Trên triền núi Thái Nguyên, người dân dựng lại hàng rào tre; ở đồng bằng Nghệ An, những cánh đồng mới được gieo lại sau bão đã bắt đầu nảy mầm xanh; giữa cố đô Huế, các thầy cô cùng học sinh lau dọn lớp học, dán lại những tấm bản đồ bị rách vì mưa.

Chính quyền địa phương cùng Bộ Nông nghiệp và Môi trường vẫn tiếp tục ở bên dân hỗ trợ vật tư, giám sát môi trường, củng cố đê điều, trồng rừng đầu nguồn, khôi phục sản xuất, tái thiết hạ tầng, giảm thiểu rủi ro cho những mùa mưa sau.
Những đoàn công tác đi sớm, về muộn, mang theo cây giống, thuốc khử khuẩn, và cả những lời động viên giản dị. “Lũ có thể cuốn trôi mái nhà, nhưng không thể cuốn đi niềm tin và ý chí con người Việt Nam”. Câu nói ấy giờ đây không chỉ là khẩu hiệu, mà là niềm tin đã được kiểm chứng qua từng đôi tay dính bùn, qua từng nụ cười giữa khổ cực, qua từng ánh mắt hướng về ngày mai.

30877756e2ca45941cdb-17260613277491305453969_1760406161.jpg
Lũ có thể cuốn trôi mái nhà, nhưng không thể cuốn đi niềm tin và ý chí con người Việt Nam: Tình người và cả sự sẻ chia

Một Việt Nam xanh hơn, vững vàng hơn

Thiên nhiên khắc nghiệt, nhưng lòng người kiên cường hơn. Từ Thái Nguyên, nơi sông Cầu vừa vượt báo động ba, đến Quảng Trị, cửa ngõ miền Trung vừa qua mùa nước dữ, cả đất nước như cùng một nhịp đập hồi sinh sau lũ.

Dưới sự chỉ đạo sát sao của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, với sự phối hợp của chính quyền các cấp, các lực lượng tuyến đầu và sự đồng lòng của Nhân dân, Việt Nam đang khép lại những ngày bão lũ bằng một niềm tin mới: Niềm tin vào con người, vào sức mạnh của đoàn kết và vào khả năng đứng dậy sau mọi thử thách.

Một mùa nắng mới lại đang mở ra. Những cánh đồng, những rừng cây, những con đường sẽ lại xanh. Và trong trái tim của người dân miền núi trung du phía Bắc, miền Trung - ngọn lửa nghị lực vẫn cháy bền bỉ như sóng, như đất, như tình người Việt Nam không bao giờ chịu gục ngã.

Hồng Minh