“Ứng dụng cơ giới hóa trong sản xuất nông nghiệp giúp nông dân giảm sức lao động, tiết kiệm thời gian và nâng cao hiệu quả canh tác. Trong ảnh: nông dân vận hành máy cấy lúa trên cánh đồng, mở ra hướng đi mới cho sản xuất hiện đại, bền vững.

Tiếp sức từ chính sách - Hợp tác xã bứt phá mạnh mẽ

Sau khi Bộ Nông nghiệp và Môi trường chính thức đi vào hoạt động, cộng hưởng với việc triển khai mô hình chính quyền hai cấp, kinh tế hợp tác đã nhận được một “cú hích” thể chế quan trọng. Đây không chỉ là sự thay đổi về cơ cấu tổ chức bộ máy, mà còn mang lại cơ hội để chính sách hỗ trợ Hợp tác xã (HTX) được thực thi nhanh hơn, đồng bộ hơn và hiệu quả hơn.

Trước hết, các thủ tục hành chính được tinh gọn rõ rệt. Nếu như trước đây, một HTX muốn tiếp cận hỗ trợ về đất đai, môi trường, vốn tín dụng phải qua nhiều tầng nấc từ xã, huyện đến tỉnh, thì nay quá trình này đã được rút ngắn đáng kể. Cấp huyện không còn nữa, chính sách được truyền tải trực tiếp từ tỉnh đến xã. Điều này giúp các HTX giảm chi phí, tiết kiệm thời gian, đồng thời hạn chế tình trạng “chồng chéo” trong quản lý.

Thứ hai, các chương trình hỗ trợ được thiết kế đồng bộ hơn. Sự sáp nhập Bộ giúp gắn kết chặt chẽ giữa nông nghiệp, tài nguyên, môi trường. Nhờ đó, HTX không chỉ nhận hỗ trợ sản xuất mà còn tiếp cận được nguồn vốn tín dụng xanh, cơ chế đất đai bền vững, chính sách bảo vệ môi trường. Đây chính là “đòn bẩy kép” giúp HTX mở rộng sản xuất theo hướng nông nghiệp tuần hoàn, phát triển xanh và bền vững.

Một điểm sáng khác là chính sách thúc đẩy chuyển đổi số. Theo Cục Kinh tế hợp tác, dự kiến đến cuối năm 2025, khoảng 20% HTX nông nghiệp đã ứng dụng công nghệ số trong sản xuất và quản lý, như phần mềm kế toán, hệ thống truy xuất nguồn gốc, bán hàng trực tuyến. Bộ Nông nghiệp và Môi trường xác định chuyển đổi số là một trong những nhiệm vụ trọng tâm, coi đây là con đường để HTX mở rộng thị trường, nâng cao giá trị sản phẩm và hội nhập quốc tế.

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà nhấn mạnh tại Hội nghị phát triển kinh tế tập thể tháng 8/2025: “Sáp nhập Bộ không chỉ để tinh gọn bộ máy mà còn để tạo một hệ sinh thái quản lý đồng bộ, nơi nông nghiệp gắn liền với môi trường, tài nguyên, khí hậu. Đây là cơ hội để HTX phát triển bền vững, không chỉ sản xuất mà còn hướng tới mô hình kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn”.

Chính sách hỗ trợ HTX cũng ngày càng cụ thể hơn. Ví dụ, trong chương trình xây dựng nông thôn mới nâng cao, Bộ đã ưu tiên các HTX tham gia chuỗi giá trị OCOP, đồng thời ban hành cơ chế khuyến khích doanh nghiệp liên kết tiêu thụ sản phẩm với HTX. Tại nhiều địa phương, chính quyền tỉnh đã cam kết dành quỹ đất cho HTX mở rộng vùng nguyên liệu, hỗ trợ hạ tầng điện, nước, kho lạnh, qua đó giúp HTX giảm bớt gánh nặng đầu vào và nâng cao năng lực cạnh tranh.

Tất cả những điều đó cho thấy, sự tiếp sức từ chính sách không chỉ dừng lại ở những văn bản hành chính, mà đang được chuyển hóa thành nguồn lực thực sự để HTX bứt phá. Khi thể chế thông thoáng, chính quyền tinh gọn và đồng hành, HTX mới có thể phát huy tối đa tiềm năng, trở thành một lực lượng kinh tế quan trọng trong xây dựng nông thôn mới hiện đại.

Sản phẩm và thương hiệu của của Võ Nhai

Những mô hình tiêu biểu

Từ khoản đầu tư hơn 3,5 tỷ đồng, HTX chế biến nông sản Võ Nhai (Thái Nguyên) đã xây dựng xưởng chế biến VONACOOP rộng 1.000 m², đạt tiêu chuẩn HACCP. Mỗi năm, HTX tiêu thụ hơn 20 tấn sản phẩm như măng nứa, mộc nhĩ khô đạt chuẩn OCOP 4 sao, doanh thu gần 7 tỷ đồng. HTX tạo việc làm cho 50 lao động thường xuyên, đồng thời liên kết sản xuất với 200 hộ dân trong vùng nguyên liệu.

Sản phẩm dưa lưới chất lượng cao ở Trang trại Đồi Chồi, huyện Đô Lương (cũ).

Với diện tích 40 ha, HTX Nông nghiệp Công nghệ cao Đồi Chồi (Nghệ An) đã đầu tư hệ thống nhà kính, nhà màng theo công nghệ Israel để trồng dưa lưới, nho, dưa chuột baby, dâu tây đạt chuẩn VietGAP và hữu cơ. HTX cũng ứng dụng công nghệ sinh học trong xử lý phân hữu cơ vi sinh, vừa cải tạo đất, vừa hạn chế sâu bệnh. Sản phẩm được tiêu thụ trong siêu thị và đang hướng tới xuất khẩu .

HTX Dịch vụ Nông nghiệp Bình Thành (Đồng Tháp) quản lý gần 1.200 ha đất tưới và ứng dụng đồng bộ IoT và chuyển đổi số, phun thuốc bằng máy bay không người lái, dán mã QR truy xuất nguồn gốc cho sản phẩm gạo và nước uống đóng bình. Toàn bộ dữ liệu được tích hợp trên nền tảng nông nghiệp số, giúp minh bạch hóa quy trình sản xuất, nâng cao hiệu quả kinh tế và bảo đảm an toàn thực phẩm.

HTX Rau an toàn Tứ Xã (Phú Thọ) là một trong những HTX tiêu biểu toàn quốc, Tứ Xã xây dựng vùng sản xuất rau an toàn theo tiêu chuẩn Bộ Nông nghiệp và Môi trường. Năm 2024, doanh thu HTX đạt 15 tỷ đồng, nhờ liên kết chặt chẽ với VinEco trong sản xuất và tiêu thụ . Đến năm 2025, Phú Thọ đặt mục tiêu: 30% HTX có liên kết chuỗi, 20% áp dụng công nghệ cao và chuyển đổi số, 25% có sản phẩm OCOP từ 3 sao trở lên .

Bài học từ thực tiễn

Từ những mô hình HTX điển hình trên, có thể rút ra nhiều bài học quý giá cho quá trình phát triển kinh tế hợp tác trong bối cảnh mới.

Thứ nhất, quản trị minh bạch, chuyên nghiệp là điều kiện tiên quyết. Các HTX thành công đều xây dựng được bộ máy quản lý bài bản, trong đó ban quản trị có tư duy kinh tế, am hiểu pháp luật và sẵn sàng đổi mới. Ví dụ, HTX Rau an toàn Tứ Xã (Phú Thọ) duy trì minh bạch tài chính và tuân thủ tiêu chuẩn VietGAP, từ đó tạo niềm tin cho đối tác và người tiêu dùng, giúp doanh thu năm 2024 đạt tới 15 tỷ đồng. Điều này cho thấy, năng lực quản trị chính là “chìa khóa mềm” quyết định hiệu quả hoạt động của HTX.

Thứ hai, chuyển đổi số là động lực không thể thiếu. Việc ứng dụng IoT, mã QR, phần mềm quản lý và thương mại điện tử đã giúp HTX tiếp cận thị trường rộng lớn, nâng cao giá trị sản phẩm. HTX Bình Thành (Đồng Tháp) hiện đang quản lý gần 1.200 ha đất nông nghiệp thông qua hệ thống số, vừa tiết kiệm nhân lực, vừa nâng cao hiệu quả sản xuất. Bài học ở đây là, nếu chậm chuyển đổi số, HTX sẽ tụt hậu trong cuộc cạnh tranh ngày càng khốc liệt.

Thứ ba, liên kết chuỗi giá trị tạo ra sức mạnh bền vững. Thành công của HTX Võ Nhai (Thái Nguyên) hay các HTX OCOP miền Trung cho thấy: chỉ khi gắn kết với doanh nghiệp chế biến, ngân hàng, nhà phân phối thì HTX mới có thể đảm bảo đầu ra ổn định và nâng cao giá trị nông sản. Đây cũng là xu hướng mà Bộ Nông nghiệp và Môi trường khuyến khích, đưa HTX trở thành “mắt xích trung tâm” trong chuỗi liên kết 4 nhà: nông dân - hợp tác xã - doanh nghiệp - Nhà nước.

Thứ tư, đa dạng hóa mô hình để gia tăng lợi ích. Nhiều HTX không chỉ dừng ở sản xuất, mà còn mở rộng sang chế biến sâu, du lịch sinh thái, OCOP. HTX dừa và cây ăn trái tại Bến Tre đã kết hợp với du lịch cộng đồng, biến vườn cây thành điểm trải nghiệm, giúp tăng gấp đôi giá trị thu nhập cho hộ thành viên. Bài học ở đây là HTX cần linh hoạt, khai thác tối đa tiềm năng địa phương để nâng cao sức cạnh tranh.

Thứ năm, chính sách hỗ trợ phải sát thực tiễn. Những HTX phát triển mạnh đều gắn với sự đồng hành của chính quyền địa phương trong việc cấp đất, hỗ trợ tín dụng, hạ tầng kho lạnh và đào tạo nhân lực. Điều này cho thấy, HTX không thể tự mình phát triển nếu thiếu cơ chế phù hợp và sự đồng hành từ Nhà nước.

Các mô hình thành công đã chỉ ra rằng, HTX kiểu mới không chỉ là nơi liên kết nông dân, mà phải trở thành một tổ chức kinh tế năng động, hiện đại và hội nhập. Quản trị chuyên nghiệp, chuyển đổi số, liên kết chuỗi, đa dạng hóa và chính sách đồng hành chính là “5 trụ cột” giúp HTX vững vàng trong bối cảnh đổi mới thể chế hiện nay.

Những HTX tiêu biểu cho thấy, trong bối cảnh thể chế mới, kinh tế hợp tác đã thoát khỏi hình ảnh manh mún, trở thành tác nhân năng động, hội nhập và sáng tạo. Từ sản xuất nông sản, chế biến đến phát triển OCOP và du lịch nông thôn, các HTX đang chứng minh vai trò trụ cột trong quá trình xây dựng nông thôn mới hiện đại.

Hồng Minh