Công nhân Tổng công ty Điện lực Thành phố Hồ Chí Minh lắp đặt hệ thống điện mặt trời trên mái nhà

Một trong những nguyên nhân khiến tình trạng biến đổi khí hậu và ô nhiễm môi trường ngày càng nặng nề là do thông tin bất cân xứng và thiếu nhận thức về tác động môi trường. Thị trường đã không tính toán đầy đủ chi phí xã hội của các hoạt động kinh tế gây hại cho môi trường, như việc phát thải khí nhà kính từ công nghiệp và giao thông vận tải đã gây ra ô nhiễm nhưng các chi phí này không được phản ánh trong giá thành sản phẩm. Người tiêu dùng hiện nay vẫn thiếu thông tin đầy đủ về tác động môi trường của các sản phẩm và dịch vụ mình sử dụng. Để thay đổi điều này, cần có những nỗ lực mạnh mẽ hơn trong việc cung cấp thông tin minh bạch và giáo dục người tiêu dùng để họ hiểu rõ hơn về tác động của các quyết định tiêu dùng đối với môi trường. Trong khi đó, việc thiếu động lực đầu tư cho phát triển bền vững có thể thấy khi nhiều doanh nghiệp có xu hướng ưu tiên lợi nhuận ngắn hạn hơn là đầu tư vào công nghệ xanh và bền vững, dẫn đến việc tiếp tục sử dụng nhiên liệu hóa thạch và gia tăng phát thải CO2.

Chìa khóa để khắc phục tình trạng này chính là tăng cường vai trò lãnh đạo và quản lý của Nhà nước. Nhà nước đóng vai trò trung tâm và quyết định trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu và ô nhiễm môi trường. Chính phủ không chỉ là cơ quan thiết lập chính sách và quy định mà còn là nơi giám sát việc thực thi, bảo đảm các mục tiêu về khí hậu và môi trường được tuân thủ một cách nghiêm túc và hiệu quả. Cần xây dựng các mục tiêu cụ thể được lồng ghép vào các chiến lược và kế hoạch phát triển quốc gia. Thí dụ, Liên minh châu Âu (EU) đã cam kết giảm ít nhất 55% lượng khí thải vào năm 2030 và đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 thông qua Kế hoạch hành động xanh châu Âu (European Green Deal). Việc ban hành quy định pháp lý chặt chẽ để kiểm soát phát thải từ các nguồn ô nhiễm như xe cộ, nhà máy điện và các ngành công nghiệp nặng là điều cần thiết. Đồng thời, cần có cơ chế giám sát nghiêm ngặt và chế tài mạnh mẽ để bảo đảm tuân thủ các quy định. Nhiều quốc gia đã áp dụng thuế carbon hoặc hệ thống giao dịch phát thải để khuyến khích giảm thiểu khí thải.

Nhà nước cần đầu tư mạnh mẽ vào cơ sở hạ tầng xanh như giao thông công cộng thân thiện với môi trường, năng lượng tái tạo như điện mặt trời, điện gió và các công nghệ lưu trữ năng lượng. Cùng với đó, cần phân bổ các nguồn lực cho doanh nghiệp đầu tư vào các dự án phát triển bền vững, thúc đẩy chuyển giao công nghệ xanh, giúp doanh nghiệp tiếp cận giải pháp kỹ thuật hiện đại để giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu. Các chương trình giáo dục về môi trường cần được lồng ghép vào hệ thống giáo dục quốc gia từ cấp tiểu học đến đại học. Ngoài ra, cần đẩy mạnh chiến dịch truyền thông nhằm thay đổi hành vi tiêu dùng của người dân, khuyến khích việc tiết kiệm năng lượng, giảm sử dụng nhựa và tăng cường tái chế.

Các công ty tư vấn đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ doanh nghiệp và chính phủ xây dựng chiến lược phát triển bền vững. Với chuyên môn cao và kinh nghiệm thực tế, các công ty giúp phân tích và đưa ra các giải pháp, kỹ thuật tối ưu để giảm thiểu phát thải khí nhà kính, tác động môi trường; trong hoạt động quản lý năng lượng, xử lý chất thải, xây dựng hệ thống báo cáo minh bạch, sử dụng năng lượng và tiêu thụ tài nguyên; qua đó giúp các bên liên quan đưa ra quyết định dựa trên dữ liệu chính xác.

Tại Việt Nam, nhiều doanh nghiệp lớn có khả năng và trách nhiệm lớn hơn trong việc tiên phong đối phó biến đổi khí hậu và ô nhiễm môi trường. Tập đoàn Vingroup với thương hiệu VinFast đã cam kết không sản xuất xe động cơ đốt trong sau năm 2022, tập trung hoàn toàn vào xe điện. Ngoài ra, Vingroup còn đầu tư vào các dự án năng lượng tái tạo như điện mặt trời và điện gió, góp phần chuyển đổi sang sử dụng năng lượng sạch tại Việt Nam.

Mặc dù, đã có những thỏa thuận quốc tế như Hiệp định khí hậu Paris, cam kết của các quốc gia vẫn còn chưa đồng đều và thiếu nhất quán. Một số quốc gia, nhất là những nước phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch chưa cam kết đủ mạnh để giảm phát thải. Trong khi đó, cam kết của các nước phát triển trong việc cung cấp 100 tỷ USD mỗi năm để hỗ trợ các nước đang phát triển thích ứng với biến đổi khí hậu vẫn chưa được thực hiện đầy đủ. Các quốc gia cần tăng cường hợp tác, thực hiện đầy đủ cam kết tài chính và hỗ trợ công nghệ để bảo đảm không ai bị bỏ lại phía sau trong cuộc chiến này.

Việt Nam có thể học hỏi kinh nghiệm từ quốc tế để xây dựng và thực thi các chính sách phù hợp với tình hình kinh tế-xã hội trong nước; cũng có thể triển khai thuế carbon hoặc cơ chế định giá carbon như hệ thống giao dịch phát thải để thúc đẩy các doanh nghiệp chuyển đổi sang mô hình kinh doanh bền vững hơn; đầu tư vào năng lượng tái tạo và cơ sở hạ tầng xanh với việc đẩy mạnh đầu tư vào các dự án năng lượng tái tạo và khuyến khích dự án có công nghệ tiên tiến. Trong xây dựng chính sách quản lý chất thải và kinh tế tuần hoàn, Việt Nam cần quy định chặt chẽ hơn về quản lý chất thải, khuyến khích tái sử dụng và tái chế cùng với các chương trình giáo dục cộng đồng về tầm quan trọng của kinh tế tuần hoàn. Ngoài ra, phải thúc đẩy chuyển đổi nông nghiệp bền vững, hỗ trợ nông dân chuyển đổi sang các phương pháp canh tác bền vững hơn, đồng thời khuyến khích ứng dụng công nghệ số trong nông nghiệp; giáo dục và nâng cao nhận thức về biến đổi khí hậu và môi trường kết hợp các chiến dịch truyền thông rộng rãi; tiếp tục hợp tác với các đối tác quốc tế để tiếp cận công nghệ tiên tiến và thu hút nguồn tài chính hỗ trợ.

Thực tế hiện nay, cuộc chiến chống biến đổi khí hậu và ô nhiễm môi trường ở trên thế giới nói chung, nước ta nói riêng không thể thành công nếu thiếu nỗ lực từ tất cả các bên. Chính phủ cần đưa ra những chính sách quyết liệt, các doanh nghiệp cần phải cam kết đầu tư vào phát triển bền vững mạnh mẽ, đồng thời mỗi cá nhân cần ý thức rõ ràng hơn về vai trò của mình trong bảo vệ môi trường nhằm khắc phục những thất bại của thị trường và xây dựng một tương lai bền vững.

Bùi Thị Chung

Học viện Báo chí và Tuyên truyền