Các đại biểu Quốc hội bấm nút thông qua Luật Bảo vệ Môi trường (sửa đổi) tại Kỳ họp thứ 10 Quốc hội Khóa XIV

Luật Bảo vệ Môi trường (sửa đổi) được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 10 Quốc hội Khóa XIV đánh dấu bước tiến quan trọng trong việc hoàn thiện hệ thống pháp luật trong lĩnh vực bảo vệ môi trường. Luật đã quy định rõ 07 nguyên tắc bảo vệ môi trường, trong đó nêu rõ hoạt động bảo vệ môi trường phải được tiến hành thường xuyên, công khai, minh bạch; ưu tiên dự báo, phòng ngừa ô nhiễm, sự cố, suy thoái môi trường, quản lý rủi ro về môi trường, giảm thiểu phát sinh chất thải, tăng cường tái sử dụng, tái chế chất thải để khai thác giá trị tài nguyên của chất thải...

Thực hiện nội dung về chất thải rắn sinh hoạt quy định tại Luật Bảo vệ môi trường 2020, Bộ Tài nguyên và Môi trường trước đây (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường) đã ban hành nhiều Thông tư, văn bản hướng dẫn thi hành luật, trong đó có các nội dung hỗ trợ cho công tác quản lý, phân loại chất thải rắn sinh hoạt, tập trung về một số nội dung như: (1) Nội dung về yêu cầu kỹ thuật về bảo vệ môi trường đối với điểm tập kết, trạm trung chuyển chất thải rắn sinh hoạt; (2) Yêu cầu kỹ thuật về bảo vệ môi trường đối với phương tiện vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt; (3) Tiêu chí về công nghệ xử lý chất thải rắn sinh hoạt; (4) Hướng dẫn phương pháp định giá dịch vụ xử lý chất thải rắn sinh hoạt; (5) Hướng dẫn về giá dịch vụ, hình thức thu giá dịch vụ thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn sinh hoạt theo khối lượng hoặc theo thể tích; (6) Hướng dẫn phân loại chất thải rắn sinh hoạt khác. Đặc biệt vừa qua, ngày 6/8/2025 Bộ NN&MT cũng đã ban hành Thông tư số 46/2025/TT-BNNMT ban hành Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về đồng xử lý chất thải trong lò nung xi măng.

Toàn cảnh họp báo thường kỳ tháng 9/2025 của Bộ Nông nghiệp và Môi trường

Tỷ lệ chôn lấp chất thải rắn sinh hoạt giảm mạnh

Tại họp báo thường kỳ tháng 9/2025 do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức sáng ngày (04/9), Phó Cục trưởng Cục Môi trường Hồ Kiên Trung cho biết, tính đến ngày 30/6/2025, tổng chất thải rắn sinh hoạt phát sinh trong cả nước khoảng 69,4 nghìn tấn/ngày, tỷ lệ thu gom và xử lý đạt 91%. Trong đó, khu vực đô thị phát sinh khoảng 37,25 nghìn tấn/ngày, tỷ lệ thu gom và xử lý đạt 97,28%; khu vực nông thôn phát sinh khoảng 32,15 nghìn tấn/ngày, tỷ lệ thu gom và xử lý đạt 80,5%. Đặc biệt, tỷ lệ chôn lấp hiện nay khoảng 59,32%, giảm 30% so với năm 2012, Phó Cục trưởng Hồ Kiên Trung, nhấn mạnh đây là con số rất ấn tượng bởi trước khi Luật Bảo vệ môi trường (sửa đổi) có hiệu lực thi hành, tỷ lệ chôn lấp chất thải rắn sinh hoạt chiếm khoảng 82%.

Riêng lượng chất thải tại Hà Nội phát sinh khoảng 7.300 tấn/ngày và chất thải tại TP. HCM phát sinh khoảng 14.000 tấn/ngày, tổng lượng chất thải của 02 thành phố này chiếm khoảng 23% lượng rác thải trên toàn quốc.

Phó Cục trưởng Cục Môi trường Hồ Kiên Trung

Về công tác phân loại chất thải rắn sinh hoạt, Phó Cục trưởng Hồ Kiên Trung chia sẻ, hiện nay hầu hết các địa phương đã triển khai thực hiện mô hình thí điểm phân loại chất thải rắn sinh hoạt. Nhiều địa phương đã ban hành hướng dẫn tạm thời về giá dịch vụ thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn sinh hoạt dựa trên khối lượng hoặc thể tích.

Tại TP. Hà Nội, từ tháng 6/2024, thành phố đã triển khai thí điểm phân loại chất thải rắn sinh hoạt trên một số địa bàn, từng bước xây dựng nền tảng cho việc nhân rộng toàn thành phố. Đối với TP. Hồ Chí Minh, công tác phân loại rác tại nguồn được triển khai đồng bộ, kết hợp xử lý bằng công nghệ chôn lấp hợp vệ sinh. Thành phố đặt mục tiêu đến cuối năm 2025, chất thải rắn sinh hoạt sẽ được xử lý bằng công nghệ hiện đại kết hợp tái chế chất thải sẽ chiếm 80%. Hướng tới năm 2030 không còn chôn lấp rác thải, 100% được xử lý bằng công nghệ tiên tiến, tái chế.

Nhận diện vướng mắc của công tác phân loại chất thải rắn sinh hoạt

Bên cạnh những kết quả ấn tượng đã đạt được, Phó Cục trưởng Cục Môi trường đã thẳng thắn chỉ rõ những khó khăn, vướng mắc gặp phải trong quá trình triển khai thực hiện, đây cũng là những thách thức cần tháo gỡ kịp thời để đảm bảo mục tiêu giảm chôn lấp và nâng cao hiệu quả quản lý chất thải. Cụ thể:

Một là, hạ tầng kỹ thuật không đồng bộ từ phân loại, thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt sau phân loại. Điều này dẫn đến tình trạng thiếu hạ tầng kỹ thuật cho việc thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt sau phân loại, đặc biệt là thiếu hạ tầng, công nghệ để tái chế, xử lý chất thải thực phẩm, chất thải hữu cơ chiếm tỷ lệ lớn (khoảng 50-60% tổng khối lượng chất thải) để biến thành năng lượng sinh khối (mùn, phân compost, điện sinh khối,…) hoặc chế biến thành thức ăn gia xúc, gia cầm.

Ảnh minh hoạ

Hai là, các cơ chế huy động nguồn lực trong xã hội cho công tác thu gom, phân loại, tái chế, xử lý chất thải đã có nhưng việc triển khai còn nhiều hạn chế dẫn đến nguồn lực huy động chưa đáp ứng được nhu cầu. Nguyên tắc “Người gây ô nhiễm phải trả chi phí xử lý” chưa được triển khai mạnh mẽ, áp dụng triệt để, đặc biệt là việc chưa thu đủ giá dịch vụ thu gom, vận chuyển và xử lý nên chưa thúc đẩy được nguồn lực tư nhân đầu tư về thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn sinh hoạt.

Ba là, nhận thức và ý thức trách nhiệm của một số cấp ủy đảng, chính quyền, đoàn thể và người dân chưa đầy đủ về tầm quan trọng của việc phân loại chất thải để biến chất thải thành tài nguyên; công tác tuyên truyền, vận động hộ gia đình, cá nhân nâng cao nhận thức, ý thức trách nhiệm về phân loại chất thải rắn sinh hoạt chưa đủ sức lan tỏa, chưa tạo thành thói quen, nếp sống của người dân.

Những yếu tố này đều mang tính then chốt, là những công việc cốt lõi, quyết định sự thành bại của công tác phân loại chất thải rắn sinh hoạt, đồng thời đặt ra trách nhiệm lớn cho Uỷ ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương trong giai đoạn hiện nay.

Một số giải pháp cần đẩy mạnh thực hiện

Trên cơ sở thẳng thắn nhìn nhận những vướng mắc, Phó Cục trưởng Cục Môi trường cho biết, Bộ Nông nghiệp và Môi trường xác định một số giải pháp căn bản cần tập trung đẩy mạnh thực hiện. Trước mắt Bộ sẽ tập trung rà soát các bất cập liên quan tới quản lý chất thải rắn trong Luật Bảo vệ môi trường các Nghị định để đề xuất sửa đổi, bổ sung và ban hành một số Thông tư liên quan; ban hành quy chuẩn kỹ thuật môi trường quốc gia về bãi chôn lấp chất thải rắn sinh hoạt; hướng dẫn một số nội dung trong hoạt động đầu tư theo phương thức đối tác công tư lĩnh vực xử lý chất thải rắn sinh hoạt. Đồng thời yêu cầu các địa phương khẩn trương xây dựng và ban hành quy trình kỹ thuật; định mức kinh tế - kỹ thuật, ban hành giá tối đa cho việc thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt.

Bộ sẽ tham mưu Chính phủ báo cáo Quốc hội thông qua Đoàn giám sát tối cao của Quốc hội về “Việc thực hiện chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường kể từ khi Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 có hiệu lực thi hành” để có 01 Nghị quyết riêng về nâng cao hiệu lực, hiệu quả việc ban hành và thực hiện chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường, trong đó cho phép nghiên cứu cơ cấu lại các nhiệm vụ chi ngân sách cho bảo vệ môi trường theo hướng trọng tâm, trọng điểm, tập trung giải quyết các vấn đề môi trường tồn đọng kéo dài; đầu tư các công trình hạ tầng môi trường thiết yếu như hệ thống, hạ tầng thu gom, phân loại và xử lý chất thải rắn sinh hoạt.

Cùng với đó, Bộ sẽ tham mưu Chính phủ ban hành Nghị quyết về đẩy mạnh phong trào toàn dân bảo vệ môi trường nhằm đạt được mục tiêu duy trì, lan tỏa phong trào toàn dân bảo vệ môi trường, tập trung phân loại, thu gom, xử lý rác thải vì một Việt Nam sáng - xanh - sạch - đẹp.

Ngoài ra, Phó Cục trưởng Hồ Kiên Trung cũng yêu cầu các địa phương triển khai ngay việc đầu tư hạ tầng kỹ thuật đồng bộ từ phân loại, thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt sau phân loại đồng bộ, phù hợp với quy hoạch của tỉnh sau sáp nhập ngay khi Quốc hội, Chính phủ ban hành các dự án đầu tư công trung hạn 2026 – 2030; đồng thời tiếp tục đẩy mạnh, thường xuyên, lâu dài công tác tuyên truyền, huy động sự tham gia của các nguồn lực xã hội về bảo vệ môi trường.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến

Chia sẻ về thêm về vấn đề này tại buổi họp báo, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến nhấn mạnh, Việt Nam phải đối mặt với nhiều loại chất thải khác nhau như chất thải rắn, chất thải lỏng, chất thải nguy hại, chất thải đô thị, chất thải làng nghề,... Mỗi loại chất thải đều đặt ra những thách thức riêng, đòi hỏi có giải pháp đồng bộ và toàn diện.

Những số liệu gần đây cho thấy đã có sự chuyển biến rất tích cực, tuy nhiên Thứ trưởng Phùng Đức Tiến nêu rõ, bên cạnh những mặt tích cực vẫn còn không ít thách thức lớn, trong đó có vấn đề về hạ tầng kỹ thuật. Trên thực tế, không ít địa phương tuy có kinh phí nhưng vẫn gặp khó khăn trong việc lựa chọn công nghệ và mua sắm thiết bị. Vì vậy cần có sự kết nối để giúp các địa phương triển khai hiệu quả.

Theo Thứ trưởng, việc xử lý các bãi chôn lấp cũng là bài toán phức tạp. Không chỉ quản lý lượng rác thải phát sinh, các địa phương còn phải xử lý những bãi rác chôn lấp trước đây, đôi khi phải “đào lên” để xử lý lại. Đây là nhiệm vụ không hề đơn giản, đòi hỏi công nghệ tiên tiến và nguồn lực lớn.

Minh Thành