Nghiên cứu này đánh giá mức độ tích lũy 5 loại kim loại nặng (Cu, Pb, Zn, Cd và Cr) trong nhuyễn thể hai mảnh vỏ (Bivalvia) và trầm tích vùng biển ven bờ khu kinh tế Dung Quất, tỉnh Quảng Ngãi. Từ đó, đánh giá khả năng tích lũy kim loại nặng trong nhuyễn thể hai mảnh vỏ (Bivalvia) thông qua hệ số tích tụ sinh học BSAF tại khu vực nghiên cứu. Đây là cơ sở khoa học cho việc đánh giá tác động môi trường, rủi ro sinh thái và rủi ro môi trường đối với sự ô nhiễm kim loại nặng do hoạt động công nghiệp, sản xuất và sinh hoạt của con người tại khu vực nghiên cứu.
Mở đầu
Ô nhiễm vùng biển ven bờ xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, một phần do tiếp nhận nước thải sinh hoạt và nước thải công nghiệp. Hiện nay, nước thải công nghiệp đã được chú ý kiểm soát và xử lý, đặc biệt là nước thải phát sinh từ các khu công nghiệp (KCN), tỷ lệ các KCN có hệ thống xử lý nước thải tập trung là khá cao (88,05%). Tuy nhiên, chỉ có 15,8% các cụm công nghiệp (CCN) có hệ thống này. Bên cạnh đó, vẫn còn tình trạng một số cơ sở sản xuất kinh doanh nằm ngoài KCN, CCN xả nước thải không qua xử lý hoặc xử lý không đạt quy chuẩn vào các nguồn tiếp nhận tại các lưu vực sông, hồ và vùng biển ven bờ,...
Khu kinh tế Dung Quất, tỉnh Quảng Ngãi có đường bờ biển kéo dài khoảng 50 km từ xã Bình Thạnh huyện Bình Sơn đến xã Tịnh Kỳ thuộc TP. Quảng Ngãi. Vùng biển ven bờ KKT Dung Quất có nhiều nguy cơ bị ảnh hưởng bởi hoạt động của các KCN (KCN phía Tây Dung Quất, KCN phía Đông Dung Quất), hoạt động của các cảng biển (cảng Dung Quất 1, cảng cá Tịnh Hòa, cảng Sa Kỳ), hoạt động của các khu dân cư, khu đô thị (Khu đô thị Vạn Tường, Khu đô thị Sa Kỳ) và các hoạt động nuôi trồng thủy sản, trồng trọt,.. tại các khu vực ven biển. Do vậy, đánh giá khả năng tích lũy kim loại nặng trong nhuyễn thể hai mảnh vỏ (Bivalvia) là cần thiết để dự báo và phòng ngừa ô nhiễm môi trường vùng biển ven bờ khu kinh tế Dung Quất, tỉnh Quảng Ngãi.
Địa điểm và phương pháp nghiên cứu
Địa điểm nghiên cứu
Đề tài tiến hành khảo sát và chọn nghiên cứu tại 27 vị trí vùng biển ven bờ Khu kinh tế Dung Quất, tỉnh Quảng Ngãi, các vị trí lấy mẫu được mô tả trong Hình 1 sau:
Hình 1. 1. Vị trí lấy mẫu khu vực lấy mẫu
.jpg)
Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp thực nghiệm: Khảo sát và lấy mẫu trầm tích, nhuyễn thể hai mảnh vỏ (Bivalvia) theo tiêu chuẩn của Việt Nam. TCVN 6663-19:2015 (ISO 5667-139:2004):
Chất lượng nước - Lấy mẫu, Phần 19: Hướng dẫn lấy mẫu trầm tích biển.
Thời gian lấy mẫu: Tháng 04/2021. Kết quả lấy được 27 mẫu trầm tích biển và 5 mẫu nhuyễn thể hai mảnh vỏ (Bivalvia), các vị trí lấy mẫu là những vị trí vùng biển ven bờ khu kinh tế Dung Quất, tỉnh Quảng Ngãi.
Phương pháp phân tích: Phân tích các thông số: Cu, Pb, Zn, Cd và Cr được áp dụng TCVN 6496:2009: Chất lượng đất - Xác định Crom, Cadimi, Coban, Đồng, Chì, Mangan, Niken, Kẽm trong dịch chiết đất bằng cường thủy. Các phương pháp phổ hấp thụ nguyên tử ngọn lửa và nhiệt điện (không ngọn lửa) [18].
Bảng 2.1. Vị trí lấy mẫu trầm tích và nhuyễn thể hai mảnh vỏ tại khu vực nghiên cứu
.jpg)
Phân tích hệ số khô kiệt, độ ẩm được áp dụng TCVN 4048:2011, Chất lượng đất - Phương pháp xác định độ ẩm và hệ số khô kiệt.
Phương pháp xử lý số liệu và đánh giá kết quả
Kết quả phân tích được đối chiếu với quy chuẩn Việt Nam QCVN 43:2017/ BTNMT - Quy chuẩn kỹ thuật Quốc gia về chất lượng trầm tích và Thông tư 28:2019/TT-BTNMT Chất gây ô nhiễm và ngưỡng hàm lượng các thông số chất gây ô nhiễm trong chất nạo vét.
Để đánh giá khả năng hấp thụ kim loại nặng của nhuyễn thể hai mảnh vỏ (Bivalvia), sử dụng hệ số tích lũy sinh học trầm tích (BSAF: Biota - sendiment accumulation factor) là quan hệ sự tập trung tương đối của nồng độ một chất trong mô của sinh vật sống với nồng độ chất đó trong trầm tích, là tỷ số đo bằng nồng độ chất độc trong cơ thể sinh vật với nồng độ chất độc trong trầm tích. Công thức tính hệ số BSAF như sau:
.jpg)
Trong đó:
Cs là nồng độ chất ô nhiễm trong trầm tích (mg/kg trầm tích khô).
Ct là nồng độ chất ô nhiễm trong mô sinh vật (mg/kg ĐVĐ khô).
Sau khi tính toán hệ số tích lũy sinh học trong trầm tích (BSAF), ta tiến hành đối chiếu trong các khoảng sau:
Nếu BSAF < 1: Sinh vật có tích lũy sinh học trong trầm tích.
BSAF > 1: Sinh vật không tích lũy sinh học trong trầm tích.
Kết quả nghiên cứu
Kết quả xác định kim loại nặng trong trầm tích vùng biển ven bờ khu kinh tế Dung Quất, tỉnh Quảng Ngãi
Bảng 3.1. Kết quả hàm lượng Cu, Pb, Zn, Cd và Cr trong mẫu trầm tích khu vực nghiên cứu
.jpg)
Nhận xét: Kết quả phân tích trong bảng trên cho thấy, hàm lượng trung bình các kim loại nặng trong trầm tích đều nằm trong giới hạn cho phép của QCVN 43:2017/BTNMT (QCVN 43:2017/BTNMT: Quy chuẩn kỹ thuật Quốc gia về chất lượng trầm tích) và TT28/2019/TT-BTNMT (Thông tư số 28:2019/TT-BTNMT Chất gây ô nhiễm và ngưỡng hàm lượng các thông số chất gây ô nhiễm trong chất nạo vét). Tuy nhiên, vẫn có một số vị trí bị vượt giới hạn cho phép nhưng không nhiều.
Kết quả xác định hàm lượng các kim loại Cu, Pb, Zn, Cd, Cr trong nhuyễn thể hai mảnh vỏ
Nhận xét: Kết quả phân tích trong bảng trên cho thấy, hàm lượng các kim loại nặng nằm trong giới hạn cho phép của QCVN 8-2:2011/BYT (Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia đối với giới hạn ô nhiễm kim loại nặng trong thực phẩm) và Quyết định số 46/2007/QĐ-BYT (Quy định về Giới hạn tối đa ô nhiễm sinh học và hóa học trong thực phẩm). Điều này cho thấy, nhuyễn thể hai mảnh vỏ (Bivalvia) khu vực nghiên cứu chưa có dấu hiệu bị nhiễm kim loại nặng.
Bảng 3.2. Kết quả xác định hàm lượng các kim loại Cu, Pb, Zn, Cd, Cr trong nhuyễn thể hai mảnh vỏ (Bivalvia)
.jpg)
Đánh giá khả năng tích lũy kim loại nặng trong nhuyễn thể hai mảnh vỏ thông qua hệ số tích tụ sinh học BSAF
Từ kết quả xác định hàm lượng kim loại nặng trong trầm tích và nhuyễn thể hai mảnh vỏ (Bivalvia), tiến hành đánh giá khả năng tích lũy kim loại nặng trong nhuyễn thể hai mảnh vỏ (Bivalvia). Kết quả đánh giá khả năng tích lũy kim loại nặng trong nhuyễn thể hai mảnh vỏ thông qua hệ số tích lũy sinh học BSAF được thể hiện ở Bảng 3.3 sau:
Bảng 3.3. Hệ số tích tụ sinh học trong trầm tích của nhuyễn thể hai mảnh vỏ vùng biển ven bờ khu kinh tế Dung Quất, tỉnh Quảng Ngãi
.jpg)
Từ số liệu Bảng 3.3, hệ số BSAF được thể hiện ở biểu đồ sau:
Hình 3.1. Biểu đồ thể hiện khả năng tích lũy kim loại nặng trong nhuyễn thể hai mảnh vỏ thông qua hệ số tích lũy sinh học BSAF
.jpg)
Từ kết quả Bảng 3.4 và Hình 3.1 cho thấy, hệ số tích tụ sinh học trong trầm tích của nhuyễn thể hai mảnh vỏ dao động trong khoảng 0,003 đến 0,960. Trong đó, có tất cả các thông số BSAF < 1, tương ứng với sinh vật có tích lũy sinh học trong trầm tích. Sự tích lũy các kim loại Cu, Pb, Zn, Cd và Cr của nhuyễn thể hai mảnh vỏ (Bivalvia) khu vực nghiên cứu là tương đối thấp.
Kết luận
Hàm lượng trung bình các kim loại nặng trong trầm tích đều nằm trong giới hạn cho phép của QCVN 43:2017/BTNMT (QCVN 43:2017/BTNMT: Quy chuẩn kỹ thuật Quốc gia về chất lượng trầm tích) và TT28/2019/TT-BTNMT (Thông Tư 28:2019/TT-BTNMT Chất gây ô nhiễm và ngưỡng hàm lượng các thông số chất gây ô nhiễm trong chất nạo vét). Hệ số tích tụ sinh học trong trầm tích của nhuyễn thể hai mảnh vỏ dao động trong khoảng 0,003 đến 0,960. Trong đó có tất cả các thông số BSAF < 1, tương ứng với sinh vật có tích lũy sinh học trong trầm tích. Sự tích lũy các kim loại Cu, Pb, Zn, Cd và Cr của nhuyễn thể hai mảnh vỏ (Bivalvia) khu vực nghiên cứu là tương đối thấp.
Tài liệu tham khảo
1. Báo cáo đánh giá tác động môi trường dự án “Bến cảng tổng hợp - Container Hòa Phát Dung Quất (2021);
2. QCVN 08-2:2011/BYT: Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia đối với giới hạn ô nhiễm trong thực phẩm;
3. QCVN 10-MT/BTNMT Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về chất lượng nước biển;
4. QCVN 43:2017/BTNMT: Quy chuẩn kỹ thuật Quốc gia về chất lượng trầm tích;
5. Quyết định 46/2007/QĐ-BYT Quy định giới hạn tối đa ô nhiêm sinh học và hóa học trong thực phẩm” của Bộ Y Tế ngày 19/12/2017;
6. TCVN 4048:2011, Chất lượng đất - Phương pháp xác định độ ẩm và hệ số khô kiệt;
7. TCVN 6496: 2009 (ISO 11047:1998), Chất lượng đất - Xác định Cadimi, Crom, Coban, Đồng, Chì, Mangan, Niken, Kẽm trong dịch chiết đất bằng cường thủy - Các phương pháp phổ hấp thụ nguyên tử ngọn lửa và nhiệt điện (không ngọn lửa);
8. TCVN 6663-19:2015 (ISO 5667-139:2004): Chất lượng nước - Lấy mẫu, Phần 19: Hướng dẫn lấy mẫu trầm tích biển;
9. TCVN 6910-6: 2002 (ISO 5725-6: 1994) Độ chính xác (Độ đúng và độ chụm) của phương pháp đo và kết quả đo - Phần 6: Sử dụng các giá trị độ chính xác trong thực tế;
10. TCVN 8681:2011 Nhuyễn thể hai mảnh vỏ đông lạnh;
11. Thông Tư 28:2019/TT-BTNMT Chất gây ô nhiễm và ngưỡng hàm lượng các thông số chất gây ô nhiễm trong chất nạo vét.
HỒ THANH SANG1, NGUYỄN ĐÌNH TỨ2*, LƯU VĂN HUYỀN1, ĐỖ VĂN MẠNH3
1. Trường Đại học Tài nguyên và Môi trường Hà Nội
2. Viện Sinh thái và Tài nguyên Sinh vật,Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam
3. Viện Công nghệ Môi trường,Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam
Nguồn: Tạp chí Tài nguyên và Môi trường số 16 (Kỳ 2 tháng 8) năm 2023
Mỗi năm, Việt Nam thải ra hơn 100.000 tấn ắc quy axit chì, phần lớn được tái chế thủ công tại các làng nghề, gây ô nhiễm chì và axit nghiêm trọng cho đất, nước và không khí. Trong khi đó, có tới 84% ắc quy bị hỏng chỉ vì hiện tượng sunfat hóa, một quá trình có thể đảo ngược nếu được xử lý đúng kỹ thuật. Nắm bắt thực trạng này, Viện Nghiên cứu Thiên tai và Môi trường (RIDES) đã phát triển công nghệ tái tạo ắc quy bằng xung điện cao tần không hóa chất, giúp “hồi sinh” ắc quy cũ, khôi phục 70-95% dung lượng, giảm đáng kể lượng chất thải nguy hại ra môi trường. Tuy nhiên, để công nghệ xanh này được áp dụng rộng rãi, Việt Nam cần khẩn trương hoàn thiện khung pháp lý, tiêu chuẩn kỹ thuật và cơ chế hỗ trợ doanh nghiệp, hướng tới mục tiêu “1 triệu ắc quy xanh” - bước đi cụ thể trong lộ trình kinh tế tuần hoàn và phát thải ròng bằng 0 (Net Zero).
Tóm tắt: Bài báo nghiên cứu giải pháp xử lý chất thải rắn sinh hoạt (CTRSH) bền vững cho Việt Nam thông qua tích hợp công nghệ vi sinh (phân hủy sinh học) và nhiệt phân. Trước áp lực gia tăng rác đô thị và yêu cầu phát triển kinh tế tuần hoàn, phương pháp này được đề xuất nhằm tận dụng tài nguyên từ rác, giảm chôn lấp và phát thải.
Nếu ở Kỳ 1, độc giả đã thấy những định hướng chiến lược và công nghệ xanh mở ra lối đi mới cho nông nghiệp Việt, thì đến Kỳ 2, điểm nhấn lại nằm ở những giải pháp cụ thể. Từ phòng thí nghiệm, nhiều nghiên cứu khoa học đã bước ra thực tiễn, đồng hành cùng doanh nghiệp, tạo nên các mô hình thành công: từ công nghệ bảo quản mới, chế biến cà phê hiện đại, đến kinh tế tuần hoàn phụ phẩm tôm và nâng tầm sản phẩm truyền thống như nước mắm. Đây chính là những hạt nhân giúp nông sản Việt gia tăng giá trị và chinh phục thị trường quốc tế.
Cao chloroform của Bí kỳ nam (Hydnophytum formicarum Jack.) được sắc ký cột với các hệ dung môi có độ phân cực khác nhau và kết hợp với kỹ thuật sắc ký lớp mỏng để thực hiện quá trình phân lập và tinh sạch các hợp chất. Cấu trúc của các hợp chất được xác định bằng phương pháp phổ cộng hưởng từ hạt nhân và kết hợp so sánh với tài liệu tham khảo. Ba hợp chất được tinh sạch và xác định cấu trúc bao gồm luteolin (1), quercetin (2) và quercitrin (3).
Hoạt tính xua đuổi hiệu quả của p-menthan-3,8-diol (PMD) đã được chứng minh là hiệu quả an toàn cho sức khỏe, tuy nhiên, hợp chất này vẫn chưa được sử dụng phổ biến ở Việt Nam. Đã có một số công trình nghiên cứu khảo sát tổng hợp PMD chủ yếu sử dụng xúc tác acid H2SO4 loãng với các điều kiện phản ứng khác nhau về thời gian và nhiệt độ.
Cháy nổ trong sinh hoạt dân dụng vẫn là một vấn đề nhức nhối tại Việt Nam, gây ra những thiệt hại nặng nề về người và tài sản do sự bất cẩn hoặc lỗi thiết bị điện. Các hệ thống cảnh báo cháy truyền thống thường có độ trễ cao, chỉ phản ứng khi cháy đã xảy ra rõ ràng, dễ gây báo động giả và thiếu khả năng cảnh báo từ xa.
