Hà Nội sẵn sàng cho hành trình chuyển đổi xanh

Trong bối cảnh thế giới đang phải đối mặt với những thách thức ngày càng nghiêm trọng của biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường và suy giảm tài nguyên thiên nhiên, chuyển đổi xanh đã trở thành xu thế tất yếu của thời đại. Tại Hà Nội, trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa của cả nước đang đứng trước áp lực lớn từ tốc độ đô thị hóa nhanh, mật độ dân cư dày đặc và lượng phương tiện giao thông khổng lồ.

Tuy nhiên, giữa thách thức đó lại mở ra một cơ hội lớn: Cơ hội để Hà Nội đi đầu trong công cuộc chuyển đổi xanh, hướng tới mục tiêu trung hòa carbon vào năm 2050, góp phần hiện thực hóa cam kết của Việt Nam tại Hội nghị COP26.

Với tầm nhìn dài hạn và sự chỉ đạo sát sao của Thành ủy, UBND TP. Hà Nội đã xác định rõ định hướng xây dựng đô thị phát thải thấp, thông minh và thích ứng khí hậu, làm nền tảng cho phát triển bền vững.

Những năm gần đây, Hà Nội đã ban hành hàng loạt chính sách, nghị quyết và kế hoạch cụ thể để hiện thực hóa mục tiêu này. Nổi bật là Nghị quyết số 47/2024/NQ-HĐND của HĐND Thành phố Hà Nội và Chỉ thị số 20/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ, hai văn bản được xem là “kim chỉ nam” cho hành trình chuyển đổi xanh của Thủ đô.

Trên cơ sở đó, Hà Nội đã xây dựng Kế hoạch quản lý chất lượng không khí (Quyết định 1142/QĐ-UBND) với 4 nhóm và 14 nhiệm vụ trọng tâm, tập trung vào kiểm soát nguồn phát thải, phát triển giao thông xanh và hoàn thiện cơ chế quản lý môi trường đô thị. Cùng với đó, Kế hoạch 361/KH-UBND về phát triển năng lượng tái tạo và lộ trình loại bỏ xe xăng đến năm 2030 cho thấy tầm nhìn dài hạn và quyết tâm cao của chính quyền trong quá trình xanh hóa toàn diện.

Ô nhiễm không khí từ lâu đã là vấn đề nổi cộm của các đô thị lớn, và Hà Nội không nằm ngoài thực trạng đó. Để cải thiện chất lượng không khí, thành phố đang triển khai đồng bộ nhiều nhóm giải pháp, trong đó có ba hướng chủ đạo:

Thứ nhất, hoàn thiện hệ thống quan trắc tự động. Mạng lưới trạm quan trắc chất lượng không khí được mở rộng tại hầu hết các phường, xã. Dữ liệu chỉ số AQI được công khai theo thời gian thực trên cổng thông tin điện tử của Sở Tài nguyên và Môi trường, giúp người dân chủ động ứng phó với các tình huống ô nhiễm.

Thứ hai, tích hợp yếu tố giảm phát thải trong quy hoạch đô thị và giao thông. Các quy hoạch mới của Hà Nội đều yêu cầu đánh giá tác động khí thải, hạn chế khu vực có nguy cơ ô nhiễm cao, đồng thời bố trí hợp lý các không gian xanh, hồ điều hòa và hành lang thông gió tự nhiên trong thiết kế đô thị.

Thứ ba, tăng cường tuyên truyền và huy động cộng đồng. Các chiến dịch như “Hà Nội xanh - không khí sạch”, “Ngày không khói bụi”, “Tuần lễ xanh - sống bền vững” đã tạo hiệu ứng tích cực trong cộng đồng, thu hút sự hưởng ứng mạnh mẽ của người dân và doanh nghiệp.

Nhờ những nỗ lực đó, chỉ số chất lượng không khí (AQI) của Hà Nội đã có xu hướng cải thiện trong vài năm gần đây, đặc biệt tại các khu vực trung tâm và các tuyến phố được kiểm soát chặt chẽ về khí thải giao thông.

Bà Lê Thanh Thủy, Phó Trưởng phòng Quản lý môi trường (Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội), cho biết: Thành phố đang triển khai Kế hoạch quản lý chất lượng không khí đến năm 2030, định hướng đến năm 2035, với trọng tâm là kiểm soát khí thải từ giao thông, nguồn phát thải lớn nhất hiện nay tại Hà Nội.

Với hơn 8 triệu phương tiện giao thông, chủ yếu là xe máy chạy xăng, giao thông là “điểm nóng” phát thải CO₂ của Thành phố. Để giải quyết vấn đề này, Hà Nội đã xây dựng lộ trình loại bỏ xe xăng, cụ thể: Năm 2026: Loại bỏ xe xăng trong khu vực vành đai 1; Năm 2028: Mở rộng ra khu vực vành đai 2; Năm 2030: Hoàn thành trên toàn địa bàn trong phạm vi vành đai 3.

Song song với việc hạn chế xe xăng, Hà Nội khuyến khích mạnh mẽ phương tiện năng lượng sạch. Tính đến nay, thành phố đã có 246 xe buýt điện hoạt động trên 16 tuyến, chiếm khoảng 13% tổng số xe buýt. "Ngoài ra, thành phố đang nghiên cứu cơ chế hỗ trợ tài chính để người dân dễ dàng chuyển đổi sang xe điện, một chính sách được kỳ vọng sẽ tạo “cú hích” lớn cho giao thông xanh", Bà Thủy nhấn mạnh.

Song hành với các giải pháp giảm phát thải trong giao thông, thành phố cũng đang từng bước chuyển dịch sang mô hình sử dụng năng lượng sạch. Một trụ cột quan trọng khác trong chiến lược chuyển đổi xanh của Hà Nội là phát triển năng lượng tái tạo. Theo Kế hoạch 361/KH-UBND, Hà Nội đặt mục tiêu bổ sung 67 MW điện từ rác thải và 30 MW điện mặt trời mái nhà trong giai đoạn tới.

Hai mô hình tiêu biểu đang được triển khai gồm:

Điện từ rác: Các nhà máy tại Sóc Sơn và Nam Sơn đã đưa vào vận hành dây chuyền công nghệ hiện đại, biến rác thải sinh hoạt thành năng lượng sạch. Không chỉ giảm khối lượng rác chôn lấp, các nhà máy này còn góp phần sản xuất hàng chục MW điện phục vụ sinh hoạt của người dân.

Điện mặt trời mái nhà: Được lắp đặt tại trụ sở cơ quan, trường học, khu xử lý nước, công trình công cộng và hộ gia đình. Mô hình này giúp tiết kiệm điện, giảm chi phí vận hành, đồng thời góp phần cắt giảm phát thải khí CO₂ ra môi trường.

Ngoài ra, thành phố đang khuyến khích doanh nghiệp, cơ quan và người dân đầu tư hệ thống năng lượng mặt trời độc lập, với chính sách hỗ trợ vay vốn ưu đãi, miễn giảm thuế nhập khẩu thiết bị và kết nối lưới điện quốc gia.

Bên cạnh năng lượng tái tạo, Hà Nội xác định kinh tế tuần hoàn là hướng đi trọng tâm trong mô hình phát triển xanh. Thành phố khuyến khích tái chế, tái sử dụng chất thải, ứng dụng công nghệ sinh học để xử lý phụ phẩm nông nghiệp, biến rác hữu cơ thành phân bón sinh học.

Triết lý “biến rác thành tài nguyên” không chỉ giúp giảm áp lực lên các bãi chôn lấp mà còn tạo ra nguồn thu kinh tế mới, hướng Hà Nội đến mô hình kinh tế xanh, không rác thải trong tương lai.

Theo Nghị quyết 47/2024/NQ-HĐND, Hà Nội xác định xây dựng vùng phát thải thấp là trọng tâm chiến lược trong quy hoạch đô thị bền vững. Thí điểm đầu tiên được triển khai tại khu vực vành đai 1, tập trung vào 5 nhóm giải pháp then chốt:

Kiểm soát ô nhiễm: Giảm phát thải từ giao thông, công nghiệp và sinh hoạt; kiểm tra, giám sát nghiêm ngặt các nguồn thải lớn.

Tái cấu trúc đô thị: Quy hoạch lại không gian phát triển theo hướng cân bằng giữa kinh tế và môi trường; tăng mật độ cây xanh, hồ nước trong khu dân cư.

Phát triển thành phố xanh: Xây dựng thêm công viên, hành lang xanh, khu vui chơi cộng đồng nhằm cải thiện vi khí hậu đô thị.

Ứng dụng đô thị thông minh: Sử dụng công nghệ quản lý năng lượng, giao thông, nước và rác thải theo thời gian thực.

Thích ứng khí hậu: Tăng khả năng chống chịu thiên tai, lũ lụt, nắng nóng cực đoan; phát triển hệ thống thoát nước và cảnh báo sớm.

Đây sẽ là mô hình mẫu cho việc mở rộng các vùng phát thải thấp khác trên toàn thành phố trong giai đoạn 2030 - 2045.

Thành công của chuyển đổi xanh không thể chỉ đến từ chính quyền. Hà Nội xác định đây là nhiệm vụ liên ngành, liên kết đa bên, trong đó sự tham gia của người dân, doanh nghiệp và tổ chức xã hội đóng vai trò quyết định.

Ba hướng hành động được thành phố Hà Nội ưu tiên gồm:

Hoàn thiện chính sách: Xây dựng hệ thống pháp lý minh bạch, đồng bộ, tạo điều kiện thuận lợi cho đầu tư xanh và công nghệ sạch.

Mở rộng năng lượng tái tạo: Khuyến khích doanh nghiệp áp dụng công nghệ tiết kiệm năng lượng, giảm phát thải CO₂ trong sản xuất.

Truyền thông và giáo dục cộng đồng: Lan tỏa thông điệp “Hà Nội - Thành phố xanh, sống bền vững”, khuyến khích mỗi công dân trở thành “đại sứ xanh” trong đời sống hàng ngày.

Các phong trào như “Trường học không rác thải”, “Ngày đi bộ vì môi trường”, “Tuần lễ xanh” đã trở thành hoạt động thường niên, góp phần hình thành văn hóa sống xanh trong cộng đồng dân cư.

Từ những bước đi cụ thể trong quản lý không khí, phát triển giao thông sạch, năng lượng tái tạo đến kinh tế tuần hoàn và vùng phát thải thấp, Hà Nội đang khẳng định quyết tâm trở thành thành phố tiên phong trong chuyển đổi xanh của Việt Nam.

Hành trình đó chắc chắn còn dài, đòi hỏi nguồn lực lớn và sự kiên trì bền bỉ. Song, với nền tảng pháp lý vững chắc, tầm nhìn chiến lược rõ ràng và sự đồng hành của cộng đồng, Hà Nội hoàn toàn có thể hiện thực hóa mục tiêu “xanh - sạch - sống bền vững”.

Như thông điệp được Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội gửi gắm tại Diễn đàn “Năng lượng xanh - Thành phố sạch”: Hà Nội cam kết đồng hành cùng cộng đồng, doanh nghiệp và cơ quan chức năng để xây dựng đô thị xanh, sạch, bền vững vì sức khỏe và hạnh phúc của người dân hôm nay, vì tương lai tươi sáng của các thế hệ mai sau.