Tiếng vọng hấp hối từ những cánh rừng già

Ở những cánh rừng già, nơi mà diễn thế sinh thái đã được hình thành và phát triển qua hàng triệu năm thật giá trị với sự sống con người. Hệ sinh thái đã được phát triển cân bằng và bền vững cùng với sự đa dạng sinh học nhất định, tương ướng với địa hình, khí hậu, thổ nhưỡng của mỗi vùng.

Cánh rừng xưa giá trị 

Giá trị trực tiếp của rừng nói chung đối với tự nhiên, khí hậu và môi trường sống của con người là quá rõ ràng. Trong đó, giá trị của rừng già còn lớn hơn thế nhiều lần.
Ở rừng già, phần lớn lượng nước mưa được giữ lại, giảm lũ lụt và sạc lở đất, làm chậm tốc độ luân chuyển nước, điều hoà khí hậu. Khả năng lưu trữ cacbon và làm sạch không khí lớn hơn nhiều so với rừng mới, nhờ số lượng lớn những cây già và lớp mùn dày.

Rừng già là môi trường thuận lợi để duy trì đa dạng sinh học, là yếu tố ngăn chặn và làm suy yếu dịch bệnh đối với sức khoẻ con người và an ninh lương thực. Chuyện gì đang xảy ra với những cánh rừng già ít ỏi còn lại?
Tạm thời không nhắc đến những diện tích rừng già rộng lớn đã bị thay thế bởi những cà phê, cao su, hồ tiêu, keo lai, khoai mì, ngô, lòng hồ thuỷ điện, thuỷ lợi, đồi trọc,… bởi đó đã là quá khứ. Nhưng những cánh rừng già còn lại có đang thực sự là chính nó? Thực tế tại nhiều khu rừng già ở cả 3 miền đất nước, thực trạng ở hầu hết các khu rừng đều đang như ngọn đèn trước gió bởi sự xâm hại nghiêm trọng của con người. Hầu hết những cây gỗ tốt đã được khai thác, động vật hoang dã gần như không còn, những vết chặt và dấu chân người khắp nơi.

Nếu đi sâu vào những cánh rừng già ở Tây Nguyên, không khó để nhận ra rất nhiều cây lớn có lỗ thủng như cái hang ở gốc. Có một số lỗ thủng là tự nhiên, nhưng phần nhiều là được hình thành từ những vết đục khoét. Chính nhu cầu tiêu thụ mật ong rừng ngày càng cao đã tạo nên những lỗ thủng đó. Những lỗ thủng ngày càng nhiều lên và cây rừng ngày một chết đi.
Nếu đi sâu vào những cánh rừng già ở Tây Bắc, không khó để bắt gặp những nương thảo quả ở dưới những tán cây, ở đó rừng đã không còn những cây gỗ nhỏ, thực bì và những lớp cành lá mục đã được dọn sạch, mưa xuống nước cứ chảy đi. Đi sâu hơn nữa thì bắt gặp những đàn bò, dê mà người dân thả tự do trong rừng, những vết chân bò chi chít, thực bì đã bị tàn phá, lớp mùn tơi xốp đã bị nén chặt, những cây non bị tàn sát không thể lớn lên, xen kẻ những cây lớn bị chặt còn mỗi gốc trơ trọi.

Với sự nổi tiếng của sâm ngọc linh, sâm lai châu qua những chiến dịch truyền thông thổi phồng giá trị. Giờ đây trên những ngọn núi cao, người ta đã và đang chặt phá những cây gỗ nhỏ, dọn thực bì, gom mùn lá mục để trồng sâm. Một số nơi còn trải cả nilon để ngăn rễ cây ăn lên, dùng chậu, rổ nhựa để trồng mà họ không ý thức được rằng nơi họ trồng sâm chính là nơi bắt nguồn của những con nước. Dự án trồng sâm như vậy mở rộng lên cả chục ngàn hecta trong tương lai, họ nhân danh là vừa bảo vệ rừng, vừa làm kinh tế. Kỳ lạ thay, dự án dễ dàng được phê duyệt.
Và đâu đó là phong trào bỏ phố về rừng, người thực sự về thì ít, mà người làm bất động sản ăn theo thì nhiều, vô hình đã tác động không nhỏ đến diện tích rừng vốn đã ít ỏi.

Rừng già đang bị xâm phạm. Ảnh minh họa

Thực tế còn vô vàn những vấn đề khác, nguyên nhân những cánh rừng già bị xâm phạm nặng nề đến từ sự quản lý hời hợt của các cơ quan chức năng sở tại, sự hiểu biết hạn hẹp của mọi người về rừng và chức năng rừng, sự đánh tráo khái niệm của một số lợi ích nhóm để hợp thức hoá những hoạt động xâm phạm, đời sống thiếu thốn vật chất của những cộng đồng dân cư sống ven rừng già,… Nhưng nguyên nhân sâu xa nhất vẫn là sự phát triển của kinh tế xã hội, dân số ngày một tăng, nhu cầu con người ngày càng thay đổi và trở nên khó chiều chuộng,…
Liệu có giải pháp nào cứu rỗi những khu rừng già đang thoi thóp? Và biến đổi khí hậu, thiên tai đang diễn ra bất thường, những vụ sạt lở đất đá đã lấy đi biết bao sinh mạng vô tội ở một số người dân khu vực phía Bắc, vùng Tây Nguyên nước ta đang là hồi chuông cảnh báo,…về một viễn cảnh thảm họa không xa,…nếu không nghiêm túc giữ rừng và bảo tồn những cánh rừng già.

FB Nguyễn Thanh Văn