Biển, đảo là bộ phận quan trọng không thể tách rời của Việt Nam. Trong bối cảnh hiện nay, báo chí Việt Nam đã thật sự trở thành kênh thông tin và định hướng dư luận có hiệu quả về đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước đối với vấn đề chủ quyền biển đảo. Báo chí tuyên truyền các giá trị văn hóa biển đảo, góp phần bảo tồn hệ tri thức trong kho tàng văn hóa biển, đảo.
Văn hóa biển đảo và giá trị cần phát huy
Khái niệm “văn hóa biển”, “văn hóa biển, đảo” là những khái niệm khoa học mới đã và đang được sử dụng trong nhiều công trình nghiên cứu của các học giả trong và ngoài nước. Đó là những minh chứng cụ thể về sự quan tâm của khoa học đa ngành, liên ngành đối với vị trí, vai trò của biển đảo, từ đó có những hướng tiếp cận khác nhau.
Ở Việt Nam, văn hóa biển đã có từ hàng ngàn năm, khi người dân cật lực mưu sinh, cuộc sống gắn với biển và cũng mang trong mình niềm tự hào lớn lao về biển. Những nét văn hóa đó thể hiện trong nghề đi biển, giao thương biển, tổ chức xã hội, lễ hội, tập tục, truyền thống chống ngoại xâm của cư dân ven biển… Trong quan hệ cộng sinh với biển, từ xưa người Việt đã có kỹ thuật làm muối từ nước biển, đồng thời học cách chưng cất nước mắm từ cá biển. Bên cạnh đó, người Việt cũng đã tiếp thu kỹ thuật sử dụng và đóng ghe bầu lớn của người Chăm để vươn khơi đánh bắt hải sản.
.jpg)
Ảnh minh họa.
Truyền thống văn hóa biển đảo Việt Nam đa dạng và phong phú với nhiều loại hình văn hóa vật thể và phi vật thể. Theo đó, thiết chế văn hóa trong không gian văn hóa biển, đảo rất phong phú, đa dạng với sự góp mặt của các loại hình di tích lịch sử văn hóa và danh lam thắng cảnh: đình, đền, chùa, miếu… Mỗi di tích đều gắn liền với tín ngưỡng, tôn giáo và là nơi tổ chức thực hành tín ngưỡng hoặc là nơi ghi nhớ, tưởng niệm các anh hùng đã có công dựng nước và giữ nước suốt chiều dài lịch sử.
Giải pháp để phát huy và bảo vệ giá trị văn hóa biển đảo
Một là, Nghị quyết Hội nghị lần thứ 8 Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XII) về Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 đã chỉ rõ: “… Chú trọng phát triển các thiết chế văn hóa cho cộng đồng dân cư biển và ven biển; phát huy bản sắc, giá trị lịch sử và văn hóa dân tộc, tri thức tốt đẹp trong ứng xử với biển, coi đây là nền tảng quan trọng để xây dựng văn hóa biển…”. Hiện nay, việc thực hiện hóa các chủ trương còn nhiều hạn chế, bất cập do phụ thuộc phần lớn vào năng lực, trình độ nhận thức của cán bộ địa phương các cấp. Vì vậy, để khắc phục tình trạng suy giảm của văn hóa biển, cần nâng cao trình độ, nhận thức cho cán bộ, nhất là cán bộ cấp cơ sở, trong đó đặc biệt nhấn mạnh việc nhận thức vai trò của văn hóa trong phát triến kinh tế – xã hội.
.jpg)
Ảnh minh họa.
Hai là, cần kiện toàn và hoàn thiện bộ khung pháp lý về biển, đảo phù hợp với Công ước của Liên hiệp quốc về Luật Biển năm 1982. Rà soát, bổ sung, hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về chính sách đối với các giá trị văn hóa biển, trong đó có chính sách bảo vệ, phát huy giá trị văn hóa lễ hội, tín ngưỡng, phong tục, bảo tồn, phát huy bản sắc truyền thống văn hóa biển cho phù hợp. Tôn vinh các giá trị văn hóa biển truyền thống tốt đẹp, khích lệ sáng tạo giá trị văn hóa mới, tiến bộ, loại bỏ những hủ tục lạc hậu. Bên cạnh đó, cần quan tâm hơn nữa đầu tư cho văn hóa biển, trong đó có bảo vệ, phát huy giá trị văn hóa các vùng miền biển.
Ba là, Nhà nước cần đặc biệt quan tâm đến việc can thiệp giải quyết những vấn đề về hải phận, quyền chủ quyền biển đảo liên quan đến những vùng biển còn tranh chấp tại Biển Đông. Việc này sẽ giúp cho chính quyền địa phương các cấp có căn cứ pháp lý để chủ động xây dựng các thể chế, chính sách phát triển kinh tế và bảo vệ, phát huy giá trị văn hóa biển đảo của địa phương, thống nhất và đồng thuận với chiến lược phát triển kinh tế – văn hóa chung của cả nước, góp phần bảo vệ biển đảo và chủ quyền Tổ quốc.
.png)
Ảnh minh họa.
Bốn là, cần có chương trình văn hóa quốc gia đối với việc bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa biển đảo. Là quốc gia tiếp giáp với biển, để chinh phục và khai thác nguồn lợi của biển trong điều kiện đối phó với biến đổi khí hậu và hướng tới phát triển bền vững, Việt Nam đã và đang đầu tư cho việc nhận diện, nghiên cứu, bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa biển, đảo… Vì thế, cần có một chương trình quốc gia nhằm hỗ trợ các địa phương có biển, đảo bảo vệ và phát huy giá trị của văn hóa biển, đảo. Đối với các địa phương có biển, đảo, cần có các bước điều tra, rà soát về thực trạng văn hóa biển đảo theo một khung chung của cơ quan chức năng.
Năm là, phát triển du lịch gắn với bảo vệ và phát huy giá trị biển đảo. Trước hết, cần tổ chức các cuộc khảo sát, đánh giá về thực trạng phát triển du lịch làng nghề, từ đó định hướng đúng đắn công tác quản lý trong việc bảo tồn và phát triển du lịch làng nghề. Để bảo tồn những làng nghề truyền thống có lịch sử phát triển lâu đời mang giá trị văn hóa của địa phương, vùng miền, các nhà quản lý cần phải nhận thức giá trị của làng nghề không chỉ ở giá trị kinh tế mà còn ở cả giá trị văn hóa và ngược lại. Quy hoạch làng nghề gắn với phát triển du lịch. Công tác quy hoạch, phát triển làng nghề chủ yếu là để đa dạng hóa lịch trình, tạo ra những tour, tuyến du lịch hấp dẫn, thu hút và có tính cạnh tranh cao. Các sản phẩm du lịch cần phải được đa dạng hóa để đáp ứng ngày càng cao các nhu cầu, đòi hỏi tiêu dùng của du khách trong nước và nước ngoài.
Sáu là, trong những năm qua, công tác kiểm kê, xác lập, xếp hạng hồ sơ cho các di tích, các thiết chế văn hóa đã được chú trọng, tuy nhiên, vẫn còn nhiều vướng mắc. Vì vậy, việc bảo vệ, giữ gìn và phát huy giá trị văn hóa biển đảo nói chung, di sản văn hóa trong không gian biển, đảo nói riêng phải được coi là các hoạt động thường xuyên, có định hướng, lộ trình cụ thể, chi tiết cùng kế hoạch lâu dài, chiến lược.
.jpg)
Ảnh minh họa.
Bảy là, để bảo vệ và phát huy các giá trị văn hóa biển đảo, cần giáo dục, tuyên truyền nâng cao nhận thức cho cán bộ làm công tác văn hóa và quần chúng nhân dân về giá trị của văn hóa biển đảo; tuyên truyền trên các phương tiện thông tin đại chúng về các di tích lễ hội và các loại hình văn hóa phi vật thể có đặc trưng văn hóa địa phương…; không ngừng nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ cho cán bộ ngành văn hóa, đặc biệt là nghiệp vụ bảo tồn di sản.
Trên đây là các giải pháp tăng cường công tác tuyên truyền của báo chí truyền thông về vấn đề bảo vệ và phát huy giá trị biển, đảo trong thời kỳ hội nhập; nhằm nâng cao hiểu biết và nhận thức của Nhân dân về vị trí, vai trò, tầm quan trọng của biển, đảo đối với đời sống kinh tế - xã hội. Cần kết hợp đồng bộ các giải pháp, thực hiện từ chính quyền đến người dân từ đó phát huy cao nhất giá trị biển, đảo Việt Nam.
PGS, TS. Dương Xuân Sơn
Sau khi Nam Định, Hà Nam và Ninh Bình hợp nhất thành tỉnh Ninh Bình (mới), công tác quản lý, quy hoạch và khai thác tiềm năng biển được triển khai đồng bộ, hiệu quả hơn. Trên cơ sở đó, Phòng Biển và Biến đổi khí hậu thuộc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Ninh Bình đã chủ động tham mưu nhiều giải pháp thiết thực, góp phần hiện thực hóa nghị quyết của Trung ương, hướng tới phát triển kinh tế biển bền vững gắn với bảo vệ môi trường và thích ứng với biến đổi khí hậu.
Những thảo luận chuyên sâu cùng góc nhìn đa chiều tại Đối thoại chính sách biển Việt Nam - Nhật Bản năm 2025 đã mang lại nhiều kinh nghiệm thiết thực về cả chính sách và thực tiễn quản lý biển đối với hai nước. Trên cơ sở đó, Cục trưởng Cục Biển và Hải đảo Việt Nam Nguyễn Đức Toàn và Tổng Thư ký Ban Thư ký chính sách đại dương, Văn phòng Nội các Nhật Bản Funamoto Hiroshi nhất trí tiếp tục thúc đẩy hợp tác ở phạm vi rộng hơn, chia sẻ sâu hơn bằng nhiều hình thức đa dạng, phong phú hơn.
Sáng 8/9, tại Hà Nội, Cục Biển và Hải đảo Việt Nam, Bộ Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với Ban Thư ký chính sách đại dương, Văn phòng Nội các Nhật Bản tổ chức Đối thoại chính sách biển Việt Nam - Nhật Bản 2025. Đây là hoạt động thường niên được tổ chức luân phiên tại hai quốc gia, cũng là hoạt động hợp tác thiết thực giữa Bộ Nông nghiệp và Môi trường Việt Nam và Văn phòng Nội các Nhật Bản.
Hiểu và làm chủ biển nhằm tận dụng tốt nhất giá trị, vai trò của biển trong khai thác tài nguyên thiên nhiên và bảo vệ chủ quyền quốc gia.
Với đường bờ biển dài, điều kiện tự nhiên thuận lợi và nguồn lợi thủy sản phong phú, Việt Nam sở hữu lợi thế lớn về nghề nuôi biển. Thời gian qua, Chính phủ đã ban hành nhiều chính sách nhằm tháo gỡ những nút thắt, phát huy tối đa tiềm năng, hướng tới mục tiêu phát triển nghề nuôi biển hiện đại, bền vững.
Trong bối cảnh cả nước đang hướng tới tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu quả quản trị và liên kết vùng, việc sáp nhập Quảng Bình và Quảng Trị không chỉ mang ý nghĩa hành chính đơn thuần mà còn mở ra cơ hội kiến tạo một không gian phát triển kinh tế biển liên hoàn, quy mô lớn và có chiều sâu. Với vị thế là địa phương nằm bên hành lang kinh tế Đông - Tây, sở hữu đường bờ biển dài, thềm lục địa rộng, hệ thống cảng nước sâu và tiềm năng du lịch - năng lượng biển phong phú, Quảng Trị (mới) được kỳ vọng trở thành "trục xoay chiến lược" trong việc kết nối đất liền với biển, nội địa với quốc tế, quá khứ hào hùng với tương lai hiện đại.
