Giữa miền núi Luận Thành (Thanh Hóa), chị Quách Thị Anh, người phụ nữ Mường nhỏ bé nhưng gan góc đã biến những cây cỏ dân dã quanh nhà thành nguồn sống cho bao người. Từ bài thuốc gội đầu dân gian, chị mở lối khởi nghiệp, gây dựng thương hiệu thảo dược Hương Quê, mang lại việc làm, thu nhập và niềm tin cho phụ nữ quê mình.
Từ nỗi lo mái tóc đến khát vọng giữ hồn cây thuốc
Luận Thành là vùng đất xanh ngút ngàn giữa miền tây Thanh Hóa, nơi núi đồi nối tiếp, suối reo ngày đêm. Nơi ấy, người Mường, người Thái vẫn gìn giữ kho tàng tri thức y học dân gian, lấy cây rừng, lá rừng làm phương thuốc chữa bệnh. Trong căn nhà nhỏ ở thôn Sơn Minh, chị Quách Thị Anh, người con gái dân tộc Mường, vẫn nhớ như in hình ảnh bà và mẹ ngày xưa đi rừng hái thuốc, nấu cao, sao lá. Những hũ thuốc dân gian khi ấy tưởng như bình thường, nhưng chính là kho báu tri thức quý giá của núi rừng.
Tốt nghiệp ngành Sư phạm Toán của Trường Đại học Hồng Đức, chị từng mơ làm cô giáo làng. Nhưng cuộc sống rẽ sang hướng khác khi chị bị rụng tóc, nấm da đầu vì dùng mỹ phẩm công nghiệp. Trong lúc bối rối, chị nhớ đến bài thuốc dân gian của người Mường, thứ mà bà ngoại từng dùng: bồ kết, sả, vỏ bưởi, hương nhu. Chị thử nấu lên gội đầu, và thật bất ngờ, tóc không còn rụng, da đầu cũng khỏe mạnh trở lại.
“Lúc ấy tôi thấy như mình vừa tìm được điều quý giá mà bao lâu nay người ta bỏ quên”, chị Anh nhớ lại, “Cây cỏ quanh nhà, nếu biết cách dùng, có thể thay cả tủ mỹ phẩm”.
Từ một người chỉ biết nấu thuốc để dùng cho bản thân, chị bắt đầu mày mò nghiên cứu, đọc tài liệu, hỏi các thầy thuốc dân tộc, thử phối hợp các loại thảo dược. Nhiều mẻ thất bại, nhiều lần sản phẩm không đạt, nhưng chị không bỏ cuộc. “Mỗi lần thất bại, tôi lại học thêm được điều gì đó về cây thuốc. Mình sai một lần, cây cỏ dạy mình lại một lần”, chị cười hiền.
Sau nhiều đêm thức trắng, đến năm 2020, những sản phẩm đầu tiên ra đời: siro húng chanh, cao tía tô, dầu gội thảo dược, sữa tắm thiên nhiên… Tất cả đều chiết xuất từ nguyên liệu bản địa, thứ mà chị gọi là “tặng phẩm của núi rừng”. Từ đó, thương hiệu “Thảo dược thiên nhiên Hương Quê” chính thức hình thành, như một lời tri ân với quê hương và với cây cỏ Mường.
Nâng tầm cây thuốc, mở lối sinh kế cho phụ nữ bản Mường
Tháng 4/2021, chị Anh cùng sáu hội viên phụ nữ trong thôn Sơn Minh thành lập Tổ hợp tác Thảo dược thiên nhiên Hương Quê. Những người phụ nữ vốn quanh năm gắn với nương rẫy giờ có thêm việc làm mới: hái, sơ chế, phơi, nghiền, chiết xuất dược liệu. “Ban đầu ai cũng lo, sợ không làm được. Nhưng khi thấy sản phẩm của mình bán được, có người khen, ai cũng vui”, chị Anh kể.
Từ vài chai siro và dầu gội đầu tiên, đến nay Hương Quê đã có 17 sản phẩm chăm sóc sức khỏe và sắc đẹp: siro húng chanh, cao tía tô, son môi thiên nhiên, sữa rửa mặt, xà bông, tinh dầu, túi thơm, sáp thơm… Tất cả đều có nguồn gốc từ bồ kết, tía tô, nghệ, vỏ bưởi, sả, hương nhu, gừng, chanh, cỏ ngũ sắc, những loại cây vốn sẵn có quanh bản.
Nhờ sản xuất sạch, công thức tự nhiên, sản phẩm của Hương Quê nhanh chóng được người tiêu dùng đón nhận. Năm 2023, hai sản phẩm siro húng chanh và cao tía tô đạt chứng nhận OCOP 3 sao cấp tỉnh, mở ra cơ hội vươn xa cho thương hiệu non trẻ này. Cùng năm đó, tổ hợp tác đạt doanh thu gần 2 tỷ đồng, tạo việc làm ổn định cho hàng chục phụ nữ địa phương với mức thu nhập 5,5 – 6 triệu đồng/tháng.
Không dừng ở sản xuất, chị Anh chú trọng xây dựng vùng nguyên liệu bền vững. Hiện Hương Quê đã liên kết với 24 hộ dân trong xã, trồng dược liệu trên diện tích 7 – 8 ha, với cam kết thu mua ổn định. Mỗi kg nguyên liệu như tía tô, sả, gừng được thu mua từ 7.000 – 20.000 đồng/kg tùy loại. Chị Anh cho biết: “Chúng tôi đang hướng tới sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP, đảm bảo nguyên liệu sạch, có thể truy xuất nguồn gốc rõ ràng. Làm ăn lâu dài phải nghĩ đến bền vững”.
Nhờ cách làm bài bản và tinh thần học hỏi, sản phẩm của Hương Quê không còn bó hẹp ở địa phương. Chị Anh và các thành viên đã mang sản phẩm đến các hội chợ, spa, khu du lịch, đồng thời bán hàng online qua Facebook, Zalo, Shopee, Postmart… Cứ thế, thương hiệu Hương Quê từ vùng núi Luận Thành đã có mặt ở nhiều tỉnh, thành trên cả nước.
Không chỉ là mô hình kinh tế hiệu quả, Tổ hợp tác Hương Quê còn mang giá trị xã hội sâu sắc. Hoạt động của tổ giúp phụ nữ địa phương có việc làm, tự tin, dám nghĩ dám làm. Từ những người từng rụt rè, nay họ đã biết giới thiệu sản phẩm, học cách giao tiếp với khách hàng, biết tính toán kinh doanh. “Chúng tôi không chỉ làm ra sản phẩm, mà còn làm ra niềm tin”, chị Anh nói.
Từ bản nhỏ đến khát vọng vươn xa
Năm 2023, chị Quách Thị Anh vinh dự nhận giải khuyến khích Cuộc thi “Phụ nữ khởi nghiệp phát huy tài nguyên bản địa” do Trung ương Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam tổ chức. Với chị, đó không chỉ là giải thưởng, mà là sự khẳng định cho con đường mình đã chọn. “Tôi hạnh phúc vì đã không bỏ cuộc. Điều quý nhất là thấy chị em trong bản có việc làm, có thêm thu nhập, tự tin hơn”, chị chia sẻ.
Ông Trần Văn Anh, Chủ tịch Ủy ban MTTQ xã Luận Thành nhận xét: “Mô hình khởi nghiệp của chị Quách Thị Anh không chỉ giúp phát triển kinh tế hộ gia đình, mà còn góp phần bảo tồn nguồn dược liệu quý. Đây là hướng đi sáng tạo, cần được nhân rộng”.
Đằng sau những con số doanh thu, đằng sau danh hiệu OCOP là hình ảnh những người phụ nữ Mường ngày ngày cần mẫn bên nồi cao, chảo tinh dầu, những bàn tay rám nắng nhưng ánh lên niềm tin vào tương lai. Cây thuốc bản địa, thứ từng bị coi là “cây cỏ dại” nay đã thành nguồn sống, nguồn tự hào của quê hương.
Giữa vùng núi yên bình, những luống tía tô, sả, hương nhu, bồ kết của Hương Quê đang xanh tốt từng ngày. Và trong ánh nắng sớm, người phụ nữ Mường năm nào vẫn đi giữa vườn dược liệu, tay nâng niu từng lá cây, miệng khe khẽ hát bài dân ca cũ. Bởi với chị, hành trình làm giàu này không chỉ là chuyện kinh tế, mà là cách giữ lại hồn cây thuốc, hồn bản Mường, giữa nhịp sống hiện đại hôm nay.
Giữa vùng đồi nùi xã Kiên Thọ (Thanh Hóa), khu nhà màng phủ kín màu xanh mướt của dưa vàng kim hoàng hậu nổi bật giữa nắng gió xứ Thanh. Chủ nhân của khu vườn ấy là ông Lê Văn Công (49 tuổi) người nông dân lam lũ ngày nào, nay thu về gần 1,7 tỷ đồng mỗi năm từ loại dưa được ví là “nữ hoàng của các loại dưa”.
Sáng 15/10, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh, Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Thanh Hóa lần thứ XX, nhiệm kỳ 2025–2030 khai mạc trọng thể, với sự tham dự của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính. Phát biểu chỉ đạo Đại hội, Thủ tướng ghi nhận những kết quả nổi bật của Thanh Hóa trong nhiệm kỳ qua và định hướng nhiều giải pháp chiến lược để xây dựng tỉnh trở thành “tỉnh kiểu mẫu”, phát triển nhanh, toàn diện và bền vững.
Từng trắng tay sau khi đầu tư tiền tỷ vào trồng lan đột biến, anh Lê Văn Hùng ở xã Hoằng Lộc (Thanh Hóa) đã không bỏ cuộc. Trở về từ Hàn Quốc, anh kiên trì khởi nghiệp lần nữa với mô hình nuôi cầy hương, loài động vật hoang dã đã được thuần hóa, mang lại hiệu quả kinh tế cao. Chỉ sau vài năm, anh đã sở hữu trang trại hơn 400 con, doanh thu hàng trăm triệu đồng mỗi năm, trở thành tấm gương điển hình trong phong trào làm giàu trên chính quê hương.
Từ một sinh viên ngành nông lâm trở về quê với hai bàn tay trắng, anh Hà Văn Đặng (sinh năm 1994, xã Điền Lư, Thanh Hóa) đã mạnh dạn vay vốn, khởi nghiệp bằng nghề nuôi gà Lạc Thủy. Vượt qua những thất bại, dịch bệnh và thiếu vốn ban đầu, sau hơn 10 năm, anh gây dựng được trang trại hơn 6.000 con gà, hơn 100 con lợn, mang lại thu nhập hàng trăm triệu đồng mỗi năm.
Trở về từ những năm tháng du học, chị Lê Thị Hồng Duyên (sinh năm 1991, phường Nguyệt Viên, tỉnh Thanh Hóa) không chọn phố thị hoa lệ mà quyết tâm cùng cha mình cải tạo 4 ha đất hoang hóa. Từ mảnh đất khô cằn ấy, chị đã gây dựng nên Hợp tác xã nông nghiệp Cả Tổ, một nông trại công nghệ cao trồng dưa vàng, nho, cà chua… vừa tạo việc làm cho lao động địa phương, vừa mở ra hướng đi mới cho nông nghiệp sạch và du lịch trải nghiệm.
