Trước diễn biến phức tạp của tình trạng phá rừng để trồng cà phê, Hạt Kiểm lâm Khu vực VI (Sơn La) đã và đang triển khai đồng bộ nhiều giải pháp, tăng cường giám sát, ứng dụng công nghệ số và xử lý nghiêm vi phạm. Những nỗ lực này hướng tới mục tiêu phát triển nông nghiệp xanh gắn với bảo vệ tài nguyên rừng bền vững.
LTS: Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng khốc liệt, thiên tai và suy thoái môi trường trở thành thách thức toàn cầu, việc bảo vệ và phát triển rừng gắn với bảo tồn đa dạng sinh học không chỉ là trách nhiệm của một ngành mà còn là lựa chọn chiến lược quốc gia. Việt Nam, với hệ thống rừng đặc dụng, phòng hộ và các vườn quốc gia trải dài từ Bắc tới Nam, đang nắm giữ một kho tàng thiên nhiên vô giá.
Tuyến bài “Giữ rừng và bảo tồn đa dạng sinh học - nền tảng phát triển bền vững” trên Tạp chí điện tử Nông nghiệp và Môi trường sẽ phản ánh những nỗ lực, kết quả, thách thức trong công cuộc giữ rừng, phát triển rừng, bảo tồn đa dạng sinh học của lực lượng kiểm lâm, các vườn quốc gia, khu bảo tồn thiên nhiên và rừng phòng hộ tiêu biểu. Qua đó, tôn vinh vai trò của rừng trong phòng hộ đầu nguồn, điều hòa khí hậu, duy trì sự sống và sinh kế cộng đồng, đồng thời khẳng định quyết tâm của Việt Nam trên con đường phát triển xanh, hài hòa với thiên nhiên.
Cảnh báo tình trạng phá rừng trồng cà phê
Những năm gần đây, tại một số khu vực thuộc quản lý của Hạt Kiểm lâm Khu vực VI (Sơn La), tình trạng phá rừng tự nhiên để trồng cà phê và cây ăn quả đang dần xuất hiện trở lại. Mặc dù quy mô chưa lớn, song các hành vi này để lại hậu quả nghiêm trọng khi không chỉ làm giảm diện tích rừng mà còn phá vỡ cấu trúc sinh thái, gây sạt lở, khô hạn và ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống sản xuất của người dân vùng hạ lưu.
Ông Trịnh Vinh Hiển, Hạt trưởng Hạt Kiểm lâm Khu vực VI (Sơn La) cho biết, trong 9 tháng đầu năm 2025, lực lượng chức năng đã phát hiện và xử lý 16 vụ vi phạm Luật Lâm nghiệp, trong đó có 12 vụ phá rừng trái pháp luật, diện tích thiệt hại gần 30.000 m² rừng tự nhiên. Một số đối tượng lợi dụng địa hình hẻo lánh, lén phát rừng để trồng cà phê, cây nông nghiệp ngắn ngày, thậm chí xây dựng lán trại để quản lý, chăm sóc cây trồng.
Dù chính quyền và lực lượng kiểm lâm đã tuyên truyền, nhắc nhở, ký cam kết với các hộ dân, vẫn còn một bộ phận nhỏ người dân thiếu ý thức, coi đất rừng là nguồn lợi sinh kế tạm thời, khiến công tác quản lý gặp nhiều khó khăn. Tình trạng này nếu không được ngăn chặn kịp thời sẽ làm giảm đáng kể độ che phủ rừng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến nguồn nước sinh hoạt, sản xuất và đa dạng sinh học.
Ở các khu vực có địa hình phức tạp, việc phát hiện và xử lý hành vi vi phạm càng khó khăn hơn. Lực lượng kiểm lâm thường phải đi bộ nhiều giờ đồng hồ để đến hiện trường, trong khi các đối tượng vi phạm ngày càng tinh vi, thường phát rừng từng mảng nhỏ, xen kẽ với cây trồng cũ để tránh bị phát hiện.
Ứng dụng công nghệ số trong quản lý và bảo vệ rừng
Nhằm khắc phục những khó khăn trong giám sát địa bàn rộng với địa hình phức tạp, Hạt Kiểm lâm Khu vực VI (Sơn La) đã tiên phong ứng dụng chuyển đổi số công tác quản lý tài nguyên rừng. Đơn vị đã triển khai các phần mềm bản đồ chuyên dụng (MapInfo, QGIS, FRMS) giúp kiểm lâm địa bàn theo dõi diễn biến rừng theo thời gian thực, cập nhật dữ liệu chính xác và đồng bộ với cơ sở dữ liệu của Chi cục Kiểm lâm tỉnh Sơn La.
Bên cạnh đó, việc sử dụng thiết bị bay không người lái (drone) để ghi hình, khảo sát những khu vực khó tiếp cận giúp phát hiện sớm các điểm nghi vấn phá rừng hoặc cháy rừng. Công nghệ này không chỉ rút ngắn thời gian kiểm tra và lập hồ sơ vi phạm, mà còn nâng cao độ chính xác trong định vị, đo đạc, đồng thời tiết kiệm nhân lực, chi phí và thời gian di chuyển.
Các ứng dụng số còn hỗ trợ lự lượng kiểm lâm xây dựng bản đồ cảnh báo điểm nóng vi phạm, từ đó giúp lãnh đạo tỉnh kịp thời đưa ra biện pháp xử lý, điều phối lực lượng, tránh để hình thành các “vùng lõm” vi phạm kéo dài. Đặc biệt, việc ứng dụng công nghệ còn góp phần minh bạch hóa quy trình theo dõi, báo cáo hiện trạng rừng, tăng niềm tin của người dân đối với cơ quan quản lý.
Trong năm 2025, Hạt Kiểm lâm Khu vực VI (Sơn La) đã tham mưu cho UBND huyện Mai Sơn cũ công bố hiện trạng rừng năm 2023 và kiểm tra các điểm nghi có biến động diện tích rừng, nhờ vậy đã kịp thời phát hiện, ngăn chặn nhiều trường hợp phá rừng để trồng cà phê và cây công nghiệp.
Song song với đó, đơn vị còn hoàn thành 186,28 ha trồng rừng thay thế tại các xã Phiêng Pằn và Chiềng Nơi, khôi phục lại một phần diện tích rừng đã bị mất. Việc số hóa hồ sơ thiết kế, nghiệm thu và giám sát rừng trồng giúp quy trình minh bạch, nhanh chóng và chính xác hơn, tạo nền tảng cho công tác quản lý rừng thông minh và bền vững.
Nhờ chuyển đổi số, hiệu quả công tác quản lý rừng được nâng cao rõ rệt. Nhiều vụ việc được phát hiện sớm, xử lý dứt điểm ngay tại cơ sở. Số vụ cháy rừng giảm hơn 90% so với năm trước, diện tích thiệt hại giảm từ gần 80 ha xuống còn khoảng 5,8 ha – minh chứng cho hiệu quả của việc ứng dụng công nghệ trong bảo vệ rừng.
Xử lý nghiêm vi phạm và nâng cao ý thức cộng đồng
Bên cạnh việc ứng dụng công nghệ, lực lượng kiểm lâm và chính quyền địa phương vẫn coi tuyên truyền, phổ biến pháp luật là biện pháp cốt lõi nhằm phòng ngừa từ gốc. Trong 9 tháng đầu năm 2025, Hạt Kiểm lâm Khu vực VI (Sơn La) đã tổ chức 33 buổi tuyên truyền với hơn 2.700 lượt người tham gia.
Công tác tuyên truyền được thực hiện qua nhiều hình thức: họp dân, phát thanh bản, tờ rơi và các phương tiện truyền thông đại chúng. Nội dung tuyên truyền đi sâu vào trách nhiệm của người dân trong quản lý, bảo vệ và phát triển rừng, đồng thời chỉ rõ hậu quả pháp lý của hành vi phá rừng. Qua đó, nhiều hộ dân đã tự giác nhổ bỏ cây cà phê trồng trái phép, khôi phục đất rừng và ký cam kết không tái phạm.
Trên phương diện xử lý vi phạm, Hạt Kiểm lâm Khu vực VI (Sơn La) đã lập hồ sơ và xử lý 38 đối tượng, thu hồi hơn 617 triệu đồng tiền phạt và bồi thường, đồng thời yêu cầu các đối tượng khắc phục hậu quả bằng việc trồng lại rừng trên diện tích vi phạm. Những trường hợp nghiêm trọng đều được phối hợp chuyển sang cơ quan công an để điều tra, xử lý theo quy định của pháp luật.
Công tác công khai thông tin sau xử lý cũng được chú trọng. Các vụ việc được niêm yết tại trụ sở UBND xã, thông báo trên hệ thống truyền thanh nhằm tạo tính răn đe, đồng thời huy động người dân tham gia giám sát. Nhờ đó, nhận thức và tinh thần trách nhiệm của cộng đồng trong bảo vệ rừng ngày càng được nâng cao.
Bên cạnh đó, Hạt Kiểm lâm Khu vực VI (Sơn La) còn phối hợp chặt chẽ với lực lượng công an, quân đội, biên phòng và chính quyền cơ sở để tổ chức tuần tra, kiểm tra thường xuyên. Phương châm “bốn tại chỗ” (chỉ huy tại chỗ, lực lượng tại chỗ, phương tiện tại chỗ, hậu cần tại chỗ) được triển khai nghiêm túc, góp phần ngăn chặn sớm các hành vi phá rừng, lấn chiếm đất rừng để trồng cây nông nghiệp.
Hướng tới mục tiêu quản lý rừng bền vững
Mặc dù đạt được nhiều kết quả tích cực, công tác bảo vệ rừng tại Hạt Kiểm lâm Khu vực VI (Sơn La) vẫn đối mặt với không ít thách thức. Trang thiết bị hiện đại còn thiếu, hạ tầng internet ở vùng sâu chưa ổn định, một số cán bộ lớn tuổi còn hạn chế trong việc tiếp cận công nghệ. Tuy nhiên, với sự chỉ đạo sát sao của Chi cục Kiểm lâm tỉnh Sơn La và tinh thần chủ động của cán bộ kiểm lâm, những khó khăn này đang từng bước được khắc phục.
Trong thời gian tới, Hạt Kiểm lâm Khu vực VI (Sơn La) sẽ tập trung xây dựng cơ sở dữ liệu dùng chung về rừng và đất lâm nghiệp, tích hợp với hệ thống của tỉnh, tiến tới quản lý toàn bộ quá trình bảo vệ rừng bằng công nghệ số. Song song đó, đơn vị sẽ tiếp tục tập huấn nâng cao năng lực chuyên môn và kỹ năng số cho cán bộ, đảm bảo mọi hoạt động được thực hiện hiệu quả, minh bạch, đúng pháp luật.
Bảo vệ rừng không chỉ là nhiệm vụ của riêng ngành kiểm lâm mà còn là trách nhiệm của toàn xã hội. Khi pháp luật, công nghệ và ý thức cộng đồng cùng phát huy hiệu quả, Hạt Kiểm lâm Khu vực VI (Sơn La) sẽ tiếp tục bảo vệ tốt “lá phổi xanh” của vùng Tây Bắc, góp phần vào mục tiêu bảo vệ môi trường bền vững.
Một số hình ảnh về công tác tuần tra, bảo vệ rừng của người dân và cán bộ Hạt Kiểm lâm Khu vực VI (Sơn La):
Bài 7: Bất cập trong giữ rừng đặc dụng Tây Yên Tử
>>>>>> Xin vui lòng xem thêm:
- Bài 5: Giữ rừng Tam Đảo - Tam Dương: Gian nan nhưng quyết tâm không lùi bước
- Bài 4: Bảo tồn thiên nhiên để phát triển bền vững ở Bát Xát
- Bài 3: Nhiều thách thức trong giữ rừng ở Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Huống
Tháng 10/2025 khép lại với một kết quả đáng ghi nhận, trên địa bàn Tam Đảo – Tam Dương (Phú Thọ) không xảy ra cháy rừng, cũng không phát hiện vụ vi phạm mới nào về quản lý, bảo vệ rừng. Nhưng đằng sau những con số ấy là vô vàn gian nan, từ việc bám rừng, tuần tra ngày đêm cho tới đối diện áp lực sinh kế của bà con vùng đệm.
Khu bảo tồn thiên nhiên Bát Xát (Lào Cai) – “lá phổi xanh” nơi biên cương Tổ quốc – đang được bảo vệ và gìn giữ bằng những nỗ lực bền bỉ của lực lượng kiểm lâm và cộng đồng địa phương. Không chỉ là vùng rừng giàu đa dạng sinh học, Bát Xát còn mang khát vọng phát triển du lịch sinh thái gắn với bảo tồn, mở ra hướng đi bền vững cho môi trường và sinh kế người dân.
Giữa đại ngàn miền Tây Nghệ An, Khu bảo tồn thiên nhiên (BTTN) Pù Huống không chỉ là “lá phổi xanh” điều hòa khí hậu, mà còn là mái nhà của hàng trăm loài động thực vật quý hiếm. Thế nhưng, giữ rừng chưa bao giờ là chuyện dễ dàng. Từ những bước chân tuần tra xuyên đêm, nỗi lo “giặc lửa” mùa khô, cho đến áp lực mưu sinh của bà con vùng giáp ranh,… tất cả đang thử thách sự bền bỉ của lực lượng kiểm lâm nơi đây. “Nếu buông lỏng, rừng sẽ mất ngay”, ông Võ Minh Sơn - Giám đốc Ban quản lý Khu BTTN Pù Huống, khẳng định.
Vườn Quốc gia Xuân Sơn, nằm trên ranh giới giữa tỉnh Phú Thọ và Sơn La, không chỉ là “kho báu xanh” giàu đa dạng sinh học mà còn là minh chứng sống động cho nỗ lực hài hòa giữa bảo tồn thiên nhiên và phát triển sinh kế cộng đồng. Với hệ sinh thái rừng nhiệt đới - á nhiệt đới phong phú, nơi đây đang từng bước trở thành hình mẫu về quản lý bền vững, vừa gìn giữ di sản, vừa mở ra cơ hội phát triển kinh tế, du lịch sinh thái cho người dân địa phương.
Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng (Quảng Trị) - Di sản thiên nhiên thế giới được UNESCO hai lần vinh danh - đang tiếp tục khẳng định vị thế bằng việc triển khai nhiều hoạt động thiết thực, hướng tới đạt chuẩn “Danh lục Xanh” (Green List) do Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN) khởi xướng. Đây là một trong những chuẩn mực cao nhất về quản lý khu bảo tồn, được quốc tế công nhận.
