Chiến lược đưa nông sản Quảng Trị ra thị trường toàn cầu

Các sản phẩm nông sản, sản phẩm OCOP, sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu và đặc sản làng nghề của tỉnh Quảng Trị ngày càng được người tiêu dùng trong và ngoài nước đón nhận nhờ tính “đặc sắc” riêng có. Với vai trò kết nối cung cầu, Sở Công thương tỉnh Quảng Trị thời gian qua đã triển khai nhiều biện pháp thiết thực giúp người dân kể câu chuyện sản phẩm của mình trên các nền tảng số như Zalo, Tiktok Shop, Postmart, Voso, Shopee, Sendo, Lazada, Alibaba,… Nhằm làm rõ hơn những định hướng và giải pháp để nông sản Quảng Trị vươn xa, phóng viên Tạp chí Nông nghiệp và Môi trường đã có cuộc trao đổi với ông Phan Hoài Nam – Phó Giám đốc Sở Công thương tỉnh Quảng Trị.

PV: Thưa ông, thời gian qua, Quảng Trị có nhiều sản phẩm OCOP, sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu, sản phẩm nông sản mang bản sắc riêng của địa phương. Nhiều sản phẩm được thị trường đón nhận nhờ vào chất lượng. Vậy theo ông, đâu là giải pháp để các sản phẩm mang thương hiệu Quảng Trị tiếp tục tạo dựng niềm tin và mở rộng chỗ đứng trên thị trường trong nước cũng như quốc tế?

Ông Phan Hoài Nam: Để các sản phẩm mang thương hiệu Quảng Trị chiếm được niềm tin của thị trường trong và ngoài nước thì cần triển khai đồng bộ nhóm 3 giải pháp. Thứ nhất, phải nâng cao chất lượng và tiêu chuẩn hóa gắn với hoàn thiện đầy đủ hồ sơ pháp lý của sản phẩm. Điều này bao gồm hỗ trợ doanh nghiệp hoàn thiện quy trình sản xuất, truy xuất nguồn gốc, xuất xứ, đảm bảo tiêu chuẩn chất lượng, an toàn vệ sinh thực phẩm. Khi những yếu tố này được đáp ứng, thương hiệu sản phẩm mới có nền tảng vững chắc để tạo dựng uy tín trên thị trường. 

Thứ hai, là xây dựng nhãn hiệu, chỉ dẫn địa lý, quy cách bao bì, đóng gói và câu chuyện sản phẩm hàng hóa - kết hợp với lịch sử, nét văn hóa đặc trưng vùng miền để tạo ra sự khác biệt, riêng có của sản phẩm.

Thứ ba, là mở rộng kênh phân phối và xúc tiến có trọng tâm, đưa sản phẩm vào hệ thống phân phối hiện đại, sàn thương mại điện tử, đồng thời tổ chức xúc tiến, kết nối với các nhà phân phối trong và ngoài nước. Đây là định hướng Sở đang tập trung chỉ đạo Trung tâm Khuyến công và Xúc tiến thương mại tỉnh hướng dẫn, tư vấn và hỗ trợ cho các doanh nghiệp, HTX, hộ sản xuất trên địa bàn.

Khi thực hiện được 3 điều này, các sản phẩm OCOP, các sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu, nông sản đặc sản của tỉnh mới có thể được "nâng tầm" và vươn xa đến các thị trường trong nước và quốc tế trên cả hai kênh, thương mại truyền thống (chợ, siêu thị, trung tâm thương mại, Shop, hội nghị giao thương kết nối cung cầu...) và thương mại hiện đại như sàn giao dịch thương mại điện tử Zalo, Tiktok Shop, Shopee, Sendo, Alibaba,...

PV: Ông vừa nhắc đến việc đưa sản phẩm lên sàn thương mại điện tử. Vậy thời gian qua, Sở Công thương Quảng Trị đã có những chương trình, mô hình, hoặc khóa tập huấn nào giúp nông dân, hợp tác xã, doanh nghiệp địa phương nâng cao kỹ năng bán hàng online?

Ông Phan Hoài Nam: Trong thời gian qua, Sở Công thương Quảng Trị đã có các hoạt động giúp nông dân, doanh nghiệp, hợp tác xã tiếp cận kỹ năng bán hàng trực tuyến như: xây dựng video clip gắn với câu chuyện sản phẩm để đưa lên sàn giao dịch thương mại điện tử của tỉnh (quangbinhtrade.vn; quangtritrade.gov.vn); đăng tin bài về sản phẩm, quảng bá và giao dịch trực tuyến, hỗ trợ các doanh nghiệp, HTX xây dựng website bán hàng trực tuyến, thanh toán không dùng tiền mặt; tổ chức các hội nghị kết nối cung cầu trực tuyến. Trong năm 2024 và 10 tháng đầu năm 2025, Sở Công thương Quảng Trị đã tổ chức được 5 lớp tập huấn cho hơn 550 người đến từ các doanh nghiệp, HTX, hộ sản xuất kinh doanh trên địa bàn tỉnh. Nội dung tập trung vào nâng cao kỹ năng bán hàng trực tuyến, thanh toán không dùng tiền mặt, tiếp thị số, ứng dụng TikTok và các mạng xã hội trong quảng bá sản phẩm.

Chúng tôi đã tổ chức hướng dẫn, hỗ trợ các doanh nghiệp, HTX, hộ sản xuất nông sản về cách thức tổ chức livestream bán hàng theo 5 bước cơ bản.

Bước 1, chuẩn bị nội dung và lựa chọn sản phẩm. Sở ưu tiên lựa chọn các sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu, sản phẩm OCOP, nông sản đặc trưng của tỉnh có tiềm năng tiêu thụ tốt. Chúng tôi tư vấn các doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ sản xuất chuẩn bị bao bì, tem truy xuất nguồn gốc, hình ảnh, video ngắn để phục vụ quảng bá, giới thiệu kết nối với các sàn giao dịch thương mại điện tử có uy tín.

Bước 2, kết nối nền tảng số và KOL/TikToker. Sở phối hợp với TikTok Shop thiết lập gian hàng trực tuyến cho các sản phẩm địa phương; đồng thời mời các TikToker nổi tiếng là người có kinh nghiệm và lượng người theo dõi lớn làm host chương trình livestream. Họ giới thiệu, trải nghiệm sản phẩm, tạo tương tác và thúc đẩy đơn hàng trực tiếp trong phiên. Các sản phẩm được giới thiệu trực tiếp trên TikTok Shop được gắn link mua hàng, ưu đãi giảm giá, quà tặng nhằm thu hút người tiêu dùng trực tuyến.

Bước 3, truyền thông và kỹ thuật trước phiên livestream. Công tác truyền thông được đẩy mạnh trên báo điện tử, website, fanpage, Zalo, TikTok để thu hút người xem. Chuẩn bị kỹ về hạ tầng kỹ thuật, ánh sáng, âm thanh, mạng.

Bước 4, các phiên livestream được triển khai theo kịch bản đã chuẩn bị, đảm bảo thông tin sản phẩm minh bạch, hấp dẫn, kết nối trực tiếp với gian hàng trên TikTok Shop.

Bước 5, kết nối tiêu thụ sản phẩm lâu dài sau livestream. Sau mỗi phiên livestream, sản phẩm vẫn tiếp tục được duy trì trên gian hàng TikTok Shop để bán hàng dài hạn. Sở Công thương và Trung tâm Khuyến công và Xúc tiến thương mại tổng hợp phản hồi, kết quả để hỗ trợ doanh nghiệp tiếp tục cải thiện nội dung, cách tiếp cận khách hàng online.

PV: Khi nông dân biết kể câu chuyện sản phẩm của mình bằng ngôn ngữ số, nông sản Việt Nam sẽ không chỉ được bán, mà còn được yêu thích bởi giá trị văn hóa, sức lao động và niềm tự hào phía sau. Tuy nhiên, thách thức lớn nằm ở việc thay đổi tư duy, đầu tư vào bao bì, truy xuất nguồn gốc, tiêu chuẩn an toàn và kỹ năng số để có thể bán hàng trực tuyến. Ông đánh giá như thế nào về vấn đề này?

Ông Phan Hoài Nam: Từ thực tế triển khai, tôi nhận thấy thương mại điện tử, mạng xã hội và đặc biệt là livestream đang thay đổi hoàn toàn cách nông sản tiếp cận người tiêu dùng. Người bán không chỉ giới thiệu sản phẩm, mà còn phải xây dựng thương hiệu cá nhân, tạo sự tin tưởng từ người xem. Khách hàng ngày nay mua hàng vì họ tin vào người bán, vào câu chuyện và giá trị phía sau sản phẩm. Do đó, việc duy trì livestream đều đặn, phản hồi bình luận nhanh và chia sẻ thông tin hữu ích là rất quan trọng.

Song song đó, cần triển khai đa kênh, đa nền tảng. Khi mỗi kênh được tối ưu tốt, lượng khách hàng cũng sẽ tăng đều và ổn định chứ không phụ thuộc vào mùa vụ. Cuối cùng, điều quan trọng nhất là xây dựng niềm tin và truy xuất nguồn gốc rõ ràng. Dù bán livestream hay trên sàn thương mại điện tử, khách hàng đều muốn biết sản phẩm họ mua được sản xuất từ đâu, do ai làm ra. Một mã QR nhỏ có thể tạo ra niềm tin lớn, và niềm tin đó chính là doanh thu bền vững.

Bên cạnh đó, việc bán hàng online, trên Facebook, TikTok, Zalo hay bất kỳ nền tảng số nào đều phải tuân thủ quy định về nghĩa vụ thuế. Đây là trách nhiệm pháp lý và cũng là yếu tố tạo nền tảng minh bạch, uy tín cho hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Khi bắt đầu bán hàng trực tuyến, cần chủ động liên hệ với cơ quan thuế địa phương để được hướng dẫn đầy đủ các bước kê khai, đăng ký, hình thức nộp thuế và cách thức tích hợp hóa đơn bán hàng hoặc hóa đơn điện tử trên từng loại sản phẩm. Các thủ tục hiện nay đã đơn giản hơn rất nhiều, phần lớn được thực hiện trên môi trường số, thuận tiện và nhanh chóng.

Khi hoạt động kinh doanh minh bạch, hồ sơ pháp lý rõ ràng, việc mở rộng kênh bán hàng, tham gia sàn thương mại điện tử, ký hợp đồng với đối tác hay đưa sản phẩm đi xa hơn sẽ thuận lợi rất nhiều. Muốn làm ăn đường dài thì phải thực hiện nghĩa vụ thuế ngay từ đầu.

PV: Thưa ông, khái niệm “tích hợp đa giá trị trong sản phẩm nông sản” đang trở thành xu hướng tất yếu trong một thị trường ngày càng "phẳng". Người tiêu dùng hiện đại không chỉ mua cái ăn, họ mua sự an tâm, mua trải nghiệm và mua niềm tin từ người sản xuất, nhà cung ứng. Quan điểm của ông thế nào về xu hướng này?

Ông Phan Hoài Nam: "Tích hợp đa giá trị" hiểu một cách đơn giản là chúng ta không chỉ bán một sản phẩm đơn thuần như cân gạo, gói bánh… mà chúng ta bán cả một tổ hợp các giá trị vô hình đằng sau nó.

Thứ nhất, giá trị văn hóa và câu chuyện. Sản phẩm gắn với phong tục gì, thói quen sinh hoạt, kỹ thuật canh tác độc đáo ra sao, hay câu chuyện về người nông dân, về làng nghề... Như câu chuyện về bún sạch Vạn Linh, thương hiệu được phát triển từ làng bún truyền thống Linh Chiểu đã được UBND tỉnh Quảng Trị công nhận là làng nghề.

Thứ hai, giá trị địa lý. Đó là yếu tố độc đáo của đất, nước, khí hậu vùng miền mà không nơi nào có được. Ví dụ rõ nhất là tiêu Cùa của Quảng Trị. Sự khác biệt của sản phẩm chính là nhờ thổ nhưỡng và nắng gió của vùng đất Cùa - Cam Lộ. Hay như câu chuyện về cà phê Khe Sanh, chỉ có vùng Khe Sanh mới trồng và tạo ra được những hạt cà phê đặc sản, có vị thơm ngon khác biệt.

Thứ ba, giá trị sinh thái. Quy trình sản xuất có thân thiện với môi trường hay không, sản phẩm được sản xuất hữu cơ hay không và có đảm bảo được các yếu tố về chất lượng, an toàn thực phẩm…

Và cuối cùng là giá trị xã hội. Sản phẩm có tạo công ăn việc làm cho người yếu thế, cho đông đảo bà con nông dân... Như các đơn vị có sản phẩm OCOP đã tạo được rất nhiều việc làm cho người dân khi tham gia vào các hoạt động trong chuỗi liên kết của các chủ thể. Vì vậy, trong tiêu chí đánh giá sản phẩm OCOP, việc tạo việc làm cho lao động địa phương là một tiêu chí rất quan trọng.

Tư duy "tích hợp đa giá trị" là xu hướng tất yếu bởi trong thời đại số, thị trường trở nên "phẳng". Nông dân ở Quảng Trị có thể cạnh tranh trực tiếp với nông dân ở trong nước và quốc tế. Nếu chúng ta chỉ cạnh tranh bằng "sản phẩm vật chất" kiểu ai rẻ hơn thì thắng thì người nông dân sẽ luôn thua thiệt. Vì vậy người nông dân phải biết kể câu chuyện riêng và độc đáo của sản phẩm, như câu chuyện về văn hóa,  môi trường sinh thái được kết tinh vào giá trị của sản phẩm hàng hóa sản xuất.

Thời đại số cho chúng ta công cụ (website, mạng xã hội) để kể những câu chuyện và chứng minh những giá trị vô hình đó. Người tiêu dùng hiện đại không chỉ mua cái ăn. Họ mua sự an tâm qua truy xuất nguồn gốc, họ mua trải nghiệm từ những câu chuyện đằng sau sản phẩm và họ mua niềm tin, ủng hộ nông dân sản xuất, kinh doanh có uy tín.

PV: Thời gian gần đây, rất nhiều hoạt động giao thương, quảng bá sản phẩm đặc trưng của các địa phương được tổ chức với quy mô lớn. Với vai trò là đơn vị kết nối cung - cầu, theo ông, doanh nghiệp có thể học hỏi  được gì từ các hoạt động giao thương này?

Ông Phan Hoài Nam: Hội chợ Mùa Thu 2025 ở Hà Nội vừa qua là một sự kiện rất quy mô, có sức lan tỏa lớn - vừa là diễn đàn thương mại và cũng là không gian tôn vinh giá trị văn hóa vùng miền. Sự kiện này được xác định là kênh xúc tiến thương mại tập trung, toàn quốc gắn với mục tiêu phát triển kinh tế lớn của quốc gia như kích cầu tiêu dùng, kết nối cung - cầu, đẩy mạnh sản xuất trong nước và xuất khẩu. Hội chợ cũng được kỳ vọng là biểu tượng thể hiện sự hội nhập, kết nối giữa sản phẩm hàng hóa “Made in Việt Nam” với người tiêu dùng và thị trường trong nước cũng như quốc tế, chứ không chỉ là việc trưng bày, giới thiệu sản phẩm đơn thuần.

Đối với các doanh nghiệp, việc tham gia một hội chợ lớn như vậy là cơ hội để học hỏi. Doanh nghiệp có thể quan sát cách bố trí gian hàng, cách kể câu chuyện thương hiệu sản phẩm, cách thiết kế bao bì cũng như nâng cao kỹ năng thương thảo với nhà phân phối. Đây cũng là dịp để so sánh, đánh giá năng lực cạnh tranh của sản phẩm địa phương với sản phẩm cùng loại từ các tỉnh, thành khác.

Ngành Công thương luôn khuyến khích doanh nghiệp tận dụng tối đa các trải nghiệm này để chuẩn hóa sản phẩm và nâng tầm thương hiệu.

PV: Thưa ông, thời gian qua, nhiều doanh nghiệp đã đưa được những mặt hàng nông sản ra thị trường quốc tế. Vậy để xây dựng nhãn hiệu, chỉ dẫn địa lý và hoàn thiện hồ sơ thủ tục pháp lý khi tham gia thị trường xuất khẩu, doanh nghiệp cần đáp ững những điều kiện gì thưa ông?

Ông Phan Hoài Nam:  Với vai trò là cơ quan quản lý, Sở Công thương đã đồng hành hỗ trợ các doanh nghiệp xây dựng nhãn hiệu, chỉ dẫn địa lý, hồ sơ thủ tục pháp lý khi tham gia thị trường xuất khẩu. Chúng tôi khuyến khích doanh nghiệp áp dụng bộ tiêu chuẩn quản lý chất lượng để nâng cao tính cạnh tranh cho sản phẩm và chủ động hội nhập kinh tế quốc tế gắn kết chặt chẽ với phát triển bền vững.

Cùng với đó, Sở tiếp tục đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp xuất khẩu; đề xuất xây dựng, sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện cơ chế chính sách, hệ thống pháp luật về hải quan đáp ứng yêu cầu của các FTA. Ngoài ra, Sở cũng hỗ trợ cung cấp thông tin thị trường xuất khẩu cho các doanh nghiệp để kịp thời tận dụng cơ hội từ các FTA, nhằm phát triển thị trường, tháo gỡ rào cản thương mại, thâm nhập các thị trường mới, củng cố và mở rộng thị trường xuất khẩu truyền thống.

Trong thời gian tới, tỉnh Quảng Trị tiếp tục ưu tiên phát triển xuất khẩu các mặt hàng chủ lực, các mặt hàng có lợi thế cạnh tranh. Tỉnh chú trọng vào nâng cao chất lượng và đẩy mạnh xuất khẩu các sản phẩm có giá trị gia tăng, hàm lượng công nghệ cao, thân thiện với môi trường. Bên cạnh đó, tỉnh cũng khuyến khích và hỗ trợ doanh nghiệp đẩy mạnh chuyển giao công nghệ hiện đại trong sản xuất để tiết kiệm chi phí, hạ giá thành sản phẩm, đáp ứng yêu cầu xuất khẩu. Chúng tôi hướng tới nâng cao chất lượng, giá trị xuất khẩu các sản phẩm chế biến sâu, tăng số lượng các đơn hàng xuất khẩu chính ngạch, phát triển thương hiệu sản phẩm và giảm dần xuất khẩu tiểu ngạch.

Tỉnh cũng tiếp tục đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, triển khai hiệu quả các hoạt động xúc tiến thương mại quốc tế nhằm khai thác, mở rộng các thị trường mà Việt Nam đã ký kết các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới.

PV: Trân trọng cám ơn ông!