Ngày 18/5, Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc (FAO) đã phối hợp với Cơ quan Hợp tác ngành nước Australia (AWP) và các đơn vị liên quan tổ chức cuộc Hội thảo Quản lý khan hiếm nước ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Hội thảo được tổ chức theo hình thức trực tuyến.
Phát biểu tại Hội thảo, Phó Cục trưởng Cục Quản lý Tài nguyên nước Ngô Mạnh Hà cho biết, Việt Nam đang đối diện với những thách thức lớn liên quan tới khan hiếm nước. Trong những năm gần đây, Đồng bằng sông Cửu Long đã trải qua các đợt hạn hán và xâm nhập mặn nghiêm trọng nhất trong vòng 100 năm qua, đặc biệt là vào năm 2015-2016 và thậm chí còn tàn khốc hơn vào năm 2019 - 2020, gây ra những thiệt hại hàng trăm triệu USD. Những thiệt hại liên quan đến nước dự báo sẽ tăng lên 3% GDP của Việt Nam năm 2050 và 7% năm 2100 - nằm trong nhóm những quốc gia chịu ảnh hưởng nhiều nhất trên thế giới.
Theo đó, Chương trình Khan hiếm nước quốc gia sẽ góp phần giải quyết các thách thức liên quan đến tài nguyên nước, nhằm hướng tới mục tiêu phát triển bền vững của Việt Nam và của Khu vực.
Theo báo cáo của Ngân hàng Thế giới năm 2019, hơn 50% lưu vực sông trên địa phận Việt Nam đã, đang và sẽ bị thiếu nước, tình hình được dự đoán sẽ trở nên trầm trọng hơn trong những năm tới. Với lượng nước mặt bình quân đầu người mỗi năm chỉ đạt 3.840m3, thấp hơn chỉ tiêu trung bình của thế giới là 4.000 m3/người/năm, Việt Nam hiện được xếp vào nhóm quốc gia thiếu nước theo đánh giá của Hội tài nguyên nước quốc tế (IWRA). Sự phụ thuộc vào nguồn nước xuyên biên giới; Lượng mưa phân bố không đều theo không gian và thời gian; Hiệu quả khai thác, sử dụng nước thấp; Khả năng tiếp cận nước sạch, an toàn thấp, chất lượng nước suy giảm; Môi trường sinh thái bị phá hoại do chặt phá rừng,… cũng góp phần vào thực trạng “Quá thừa - quá thiếu - quá bẩn” của tài nguyên nước Việt Nam.
Theo Phó Cục trưởng Ngô Mạnh Hà, thực trạng thiếu nước sạch gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng đối với cuộc sống của người dân và sự phát triển của xã hội. Hiện nay, khu vực miền Trung đến Tây Nguyên và ĐBSCL đang khô hạn bất thường, nguồn nước cho mục đích tưới tiêu hạn chế dẫn đến hàng nghìn hecta cây trồng bị ảnh hưởng, kéo theo sự suy yếu kinh tế và gia tăng đói nghèo. Vì vậy, ngành nước cần đưa ra các giải pháp, nhiệm vụ trọng tâm để giải quyết tình trạng khan hiếm nước. Trong đó, cần tiếp tục hoàn thiện khung thể chế chính sách, quy hoạch, chiến lược về tài nguyên nước ở cấp quốc gia và lưu vực. Hiện nay, Cục Quản lý tài nguyên nước là cơ quan được Bộ TN&MT giao chủ trì cập nhật, sửa đổi, bổ sung các quy định của pháp luật về tài nguyên nước, trong đó, quy định các nguyên tắc xử lý, điều phối, phân bổ tài nguyên nước trong trường hợp hạn hán hoặc thiếu nước. Quy hoạch tài nguyên nước quốc gia được ban hành vào cuối năm 2022 và Luật tài nguyên nước (sửa đổi) dự kiến được thông qua vào năm 2024 sẽ là một trong những công cụ chính sách đắc lực để cải thiện tình trạng khan hiếm nước.
Bên cạnh đó, cần nâng cấp, sửa chữa, hiện đại hóa các công trình thu trữ, điều hòa, phân bổ nguồn nước, áp dụng biện pháp công trình và phi công trình; nâng cao năng lực, trách nhiệm giải trình và sự phối hợp giữa các cấp, các ngành. Cùng với đó, cần coi nước là hàng hóa kinh tế, đẩy mạnh hạch toán, đánh giá tài nguyên nước, đưa nước về đúng giá trị thực của nó; giáo dục, nâng cao nhận thức và đẩy mạnh hợp tác quốc tế, hội nhập bởi sự hỗ trợ, tư vấn từ các đối tác phát triển là vô cùng thiết thực và quan trọng đối với sự phát triển ngành nước ở Việt Nam, góp phần giải quyết thực trạng khan hiếm nước.
Tại hội thảo, đại diện các nước Thái Lan, Campuchia, Indonesia đã chia sẻ các nội dung về khan hiếm nước của từng quốc gia. Đồng thời, các chuyên gia tài nguyên nước trong khu vực Châu Á - Thái Bình Dương cũng trình bày một số báo cáo, nghiên cứu về tài nguyên nước tại khu vực.
Tiến sĩ Emily Barbour - Quản lý các chương trình của Mạng lưới cộng tác vì nước Úc, khu vực Mê Công cho rằng tình hình khan hiếm và phân bổ nước ở các quốc gia không đồng đều, cần phải xem xét bối cảnh đặc thù để điều phối phù hợp. Cùng với đó, chia sẻ các kinh nghiệm giải quyết vấn đề thiếu hụt tài nguyên nước. AWP đã tài trợ cho nghiên cứu nhằm kết nối các quốc gia để xử lý tình trạng thiếu nước thông qua một nền tảng.
Thanh Tâm
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, thiếu nước và ô nhiễm gia tăng, việc quản lý tài nguyên nước đòi hỏi không chỉ là con người và chính sách, mà cần thêm một yếu tố quyết định: dữ liệu và công nghệ. Với quyết tâm chuyển đổi số toàn diện, Cục Quản lý tài nguyên nước đang xây dựng nền móng cho một nền quản trị thông minh, nơi mỗi quyết định về tài nguyên nước được hậu thuẫn bởi dữ liệu thời gian thực, hệ thống phân tích dự báo và nền tảng ra quyết định dựa trên công nghệ số.
Xây dựng thể chế hiện đại, cắt giảm thủ tục hành chính, phân cấp mạnh mẽ cho địa phương là những nền tảng quan trọng để ngành tài nguyên nước bước vào giai đoạn quản trị mới, hiệu lực, hiệu quả và lấy người dân, doanh nghiệp làm trung tâm.
Trong bối cảnh thời tiết cực đoan, khô hạn kéo dài, thách thức từ biến đổi khí hậu và nhu cầu sử dụng nước ngày một gia tăng, việc chủ động điều hòa, phân bổ nguồn nước không còn là giải pháp tình thế, mà đã trở thành yêu cầu cấp thiết cho an ninh nguồn nước quốc gia. Sáu tháng đầu năm 2025, Cục Quản lý tài nguyên nước (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) đã triển khai hàng loạt giải pháp điều tiết linh hoạt, dựa trên dữ liệu thời gian thực, mang lại hiệu quả rõ rệt trong cấp nước hạ du, kiểm soát dòng chảy và quản lý tài nguyên bền vững.
Tài nguyên nước, một trong những yếu tố sống còn của sự sống trên Trái đất đang đứng trước những thách thức to lớn. Suy giảm chất lượng nước, cạn kiệt nguồn nước ngọt, khai thác quá mức, ô nhiễm do công nghiệp và sinh hoạt,… là những mối nguy hại ngày càng nghiêm trọng, không chỉ ở quy mô địa phương mà đã mang tính toàn cầu.
Hiện nay, hệ thống thủy lợi Bắc Hưng Hải và sông Nhuệ mỗi ngày có hàng triệu m3 nước thải từ sinh hoạt, làng nghề, cơ sở sản xuất xả vào gây ô nhiễm nguồn nước.
Thứ trưởng Phùng Đức Tiến cho rằng, sử dụng hợp lý tài nguyên nước là yếu tố then chốt trong việc nâng cao hiệu quả nuôi trồng thủy sản.
